Φροντιστήριο και εξετάσεις

Η μάνα μου με τη θεία του φίλου μου στο βαπόρι πηγαίνοντας για τα θερινά φροντιστήρια

Αφού αποφοιτήσαμε απ' το Λύκειο, πολλοί κατευθυνθήκαμε ξανά για τα καλοκαιρινά φροντιστήρια. Στο βαπόρι βρεθήκαμε και γίναμε μια μεγάλη παρέα με μαθητές από τον Πολιχνίτο που κατέβαιναν κι αυτοί για τον ίδιο λόγο. Συνδετικός κρίκος η Κατερίνα, μια κοπέλα από κει που ήμασταν στο ίδιο τμήμα το προηγούμενο καλοκαίρι (και θα ξαναήμασταν κι αυτό). Φέτος θα έμενα μόνος μου σ' ένα υπόγειο διαμέρισμα που είχε νοικιάσει ένας ξάδερφός μου μ' ένα φίλο του και το καλοκαίρι δεν το χρειαζόντουσαν. Μηδείας 9 (ναι, το θυμάμαι ακόμα) κοντά στην πλατεία Κολιάτσου.

Η εξαήμερη των τρεισήµισι ημερών

Είναι έθιμο η τελευταία τάξη του Λυκείου να πηγαίνει μια πολυήμερη εκδρομή. Να λείψει απ' το σχολείο για μια βδομάδα. Σήμερα η εργάσιμη βδομάδα είναι πέντε μέρες κι έτσι η εκδρομή είναι γνωστή ως πενταήμερη (ή πενθήμερη) την εποχή μου τη λέγαμε πολυήμερη εκδρομή της έκτης (και μετά της Γ' Λυκείου) και ήταν εξαήμερη. Αλλά όπως έχω ξαναπεί, τη χρονιά που εμείς ήμασταν τελειόφοιτοι έγινε μια απεργία των καθηγητών που κράτησε κάναν μήνα. Αποτέλεσμα ήταν να κοπούν οι πολυήμερες εκδρομές από το υπουργείο (στα πλαίσια της αναπλήρωσης των χαμένων μαθημάτων). Επιτρεπόταν μόνο μια μονοήμερη εκτός αν συμφωνούσαν οι συνοδοί καθηγητές να γίνει Σάββατο και να συμπεριληφθεί κι η Κυριακή οπότε επιτρεπόταν η διανυκτέρευση.

Γ' Λυκείου - πολιτικά ενδιαφέροντα

Έγραφα προχτές για την τελευταία μου τάξη στο Λύκειο. Συνεχίζω σήμερα με δυο χαρακτηριστικές στιγμές από την άνοιξη του 77, λίγο πριν απολυθούμε. Να επαναλάβω πως τη χρονιά εκείνη έγινε μια μεγάλη απεργία των καθηγητών που κράτησε σχεδόν όλο τον Μάρτη. Συμμετείχαν όλοι οι καθηγητές του σχολείου κι έτσι δεν πηγαίναμε καθόλου. Μόνο ο Λυκειάρχης που ετοιμαζόταν να βγει στη σύνταξη και μας έλεγε πως φοβόταν μήπως δεν τον φτάσουν οι μέρες αν του έκοβαν αυτές της απεργίας πήγαινε στο σχολείο αλλά μας είχε ενημερώσει ότι απουσίες δεν θα παίρναμε, οπότε δεν πάταγε κανένας μας.

Στο Λύκειο

Στην εκδρομή μας. Θα τα πούμε στο επόμενο γι' αυτή...

Το άνοιξη του 76 ψηφίζεται ο νόμος 309 που φέρνει κοσμογονικές αλλαγές στην παιδεία. Αν και είναι γραμμένος σε καθαρεύουσα, καθιερώνει τη δημοτική ως γλώσσα της εκπαίδευσης και των σχολικών βιβλίων. Είναι το πρώτο βήμα πριν την καθιέρωσή της και στην γλώσσα των νόμων (και αργότερα και των δικαστηρίων). Επίσης καθιερώνει την υποχρεωτικότητα της φοίτησης στο γυμνάσιο (9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση). Αν αυτά τα δύο, η καθιέρωση της δημοτικής και της 9χρονης εκπαίδευσης δεν είναι κοσμογονία, τότε δεν ξέρω πώς αλλιώς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Παράπλευρη συνέπεια της δεύτερης αλλαγής είναι πως το εξατάξιο μέχρι τότε γυμνάσιο χωρίζεται σε τριτάξιο γυμνάσιο και λύκειο. Στο τελευταίο οι μαθητές εισάγονται με εξετάσεις. Όσοι ήδη φοιτούσαμε στις μεγάλες τάξεις του γυμνασίου (τετάρτη και πέμπτη) πάμε στη δευτέρα και τρίτη λυκείου αντίστοιχα ενώ τα παιδιά της τρίτης γυμνασίου για να συνεχίσουν πρέπει να δώσουν εξετάσεις (παρά το γεγονός πως είχαν ήδη δώσει για την εισαγωγή τους στο γυμνάσιο). Κι έτσι, από την Ε' Γυμνασίου βρέθηκα κι εγώ στην Γ' Λυκείου και πήρα απολυτήριο λυκείου. Επίσης από πρακτικό που λεγόταν το τμήμα έγινε πια θετικό.

Φροντιστήριο (+ Νοσοκομείο)

Μιας και βρεθήκαμε στην Αθήνα, κάναμε και μια βόλτα μέχρι την Ακρόπολη

Στο χωριό, την εποχή εκείνη δεν είχαμε φροντιστήρια εκτός απ' αυτό των Αγγλικών. Το διάβασμα γινόταν μέσα από βιβλία που αγοράζαμε. Κάποια απ' αυτά τα χρησιμοποιούσαμε και στο σχολείο μιας και τα σχολικά, του οργανισμού, δεν ήταν για προετοιμασία για εξετάσεις. Για την ακρίβεια ήταν τελείως πρόχειρα και είχαν πολύ λίγη ύλη σε σχέση μ' αυτά που χρειαζόμασταν (τότε η ύλη δεν ήταν σαφώς καθορισμένη, σε κάθε μάθημα μπορούσε να μπει οποιοδήποτε θέμα) κι έτσι τα βιβλία απλά τα παραλαβαίναμε απ' το σχολείο και τ' αφήναμε στην άκρη. Κι ο καθένας προσπαθούσε να λύσει πολλές συναφείς ασκήσεις με το μάθημα που είχε τη μέρα εκείνη ή και από παρακάτω. Κι αν είχαμε κάποια απορία τη συζητούσαμε μεταξύ μας ή με τον καθηγητή. Προσωπικά για κάθε μάθημα (από τα πέντε που εξεταζόμασταν - για το έκτο, την έκθεση δεν είχαμε βιβλίο) είχα τα βιβλία από τρεις τουλάχιστον διαφορετικούς συγγραφείς. Παράλληλα, υπήρχε παράδοση για όποιον μπορούσε και ήθελε να κάνει φροντιστήριο στη Μυτιλήνη ή την Αθήνα για δυο μήνες τα καλοκαίρια (στις διακοπές δηλαδή) από την πέμπτη προς την έκτη κι αφού είχαμε αποφοιτήσει μέχρι να δώσουμε εξετάσεις (που τότε ξεκίναγαν μετά τις 20 Αυγούστου).

Διαπληκτισμοί μαθητών - καθηγητών

Έγραφα προχτές για τα γυμνασιακά μου χρόνια. Φτάνουμε στο 1975 στην τελευταία γυμνασιακή χρονιά. Πέμπτη γυμνασίου (όπως είπα την επόμενη ήμουνα σε λύκειο) κι έχουμε μια καθηγήτρια κάπως παράξενη. Την ήξεραν όλοι πως είχε θέματα με το να βρίσκεται στην τάξη (συνήθως έβαζε τα κλάματα χωρίς εμφανή λόγο), αλλά και τι άλλο να γίνει (αργότερα που πήγε στη Μυτιλήνη ήταν αποσπασμένη στο λαογραφικό μουσείο όπου στεγαζόταν και μια εξαιρετική συλλογή της ΕΛΜΕ οπότε λύθηκε το πρόβλημα). Όμως στο Πλωμάρι τέτοια πολυτέλεια δεν υπήρχε (ή μάλλον επειδή ήμασταν χωριό δεν γινόταν παράπονα, ενώ στη Μυτιλήνη που είναι κοντά οι προϊστάμενοι, πάρθηκαν μέτρα - εξάλλου σε μας ήρθε όταν ήταν η χούντα ακόμα).

Ξένες γλώσσες

Στο γυμνάσιο κάναμε Γαλλικά. Τότε τα σχολεία ήταν χωρισμένα σε αυτά που ως ξένη γλώσσα διδάσκονταν τα Γαλλικά και σ' αυτά που η ξένη γλώσσα ήταν τα Αγγλικά. Δεν γινόταν παράλληλα δυο (ή τρεις) όπως σήμερα. Ούτε μια κύρια και μια δεύτερη. Βέβαια, παλιότερα όλα τα σχολεία είχαν γαλλικά αλλά μιας και η Αγγλική γινόταν η κυρίαρχη γλώσσα τα σχολεία άλλαζαν σιγά σιγά μέχρι που σε όλα υπήρχαν Αγγλικά και τα Γαλλικά έγιναν δεύτερη γλώσσα. Γαλλικά μας έκανε στην Α' τάξη η Ντεργιόγλου και μετά Β' - Ε' η Χαριτάκου. Τότε ήταν που άλλαξε κι ο νόμος κι αντί να μένουν υποχρεωτικά οι νεοδιόριστοι 5 χρόνια στην ίδια περιοχή μπορούσαν να φύγουν στα 3, οπότε έφυγε κι εκείνη. Αλλά δεν αντικαταστάθηκε κι έτσι στο Λύκειο (στην Γ' δηλ.) δεν διδαχτήκαμε ξένη γλώσσα.

Στο γυμνάσιο

Το πρώτο μισό (περίπου) της δεκαετίας του 70 ήταν τα χρόνια που ήμουνα στο γυμνάσιο. 71 - 76 από την πρώτη μέχρι την πέμπτη. Μετά πήγα στο λύκειο αλλά για μια χρονιά μόνο :) Έπεσα βλέπετε πάνω στην αλλαγή. Το σχολείο ήταν το (μικτό) "γυμνάσιον Πλωμαρίου" κι είχαμε και σήματα που το γράφανε κι έπρεπε να τα φοράμε υποχρεωτικά για να φαινόμαστε ότι είμαστε μαθητές. Στο δημοτικό φοράγαμε και ποδιές αγόρια - κορίτσια, στο γυμνάσιο μόνο τα κορίτσια, τ' αγόρια είχαμε απαλλαχτεί. Το σήμα έμοιαζε κάπως με το παραπάνω, αλλά δεν τόχω πια γιατί μου είχε χαλάσει. Δεν είχε τη λέξη "μικτόν" κι ήταν άσπρο με μπλε τα γράμματα και την κουκουβάγια, όπως το παρακάτω αλλά χωρίς σημαίες. Δεν ξέρω πού το είχα βρει της Καλλονής, αλλά μ' άρεσε που ήταν διαφορετικό, είχα κολλήσει στο κάτω μέρος ένα χαρτάκι που έγραψα Πλωμαρίου και το φόραγα προς το τέλος (ναι, το έχω κρατήσει ακόμα, αλλά αποκαταστημένο στην αρχική του μορφή).

Για τα πανηγύρια

Τα πανηγύρια στο χωρίο είχαν πάντα κάτι το ξεχωριστό. Και έχουν ακόμα δηλαδή. Ο κόσμος που πάει στην εκκλησία που γιορτάζει είναι πολύ περισσότερος από τις απλές λειτουργίες, μετακινείται αρκετά για να πάει μέχρις εκεί. Κι αν είναι ένα ξωκκλήσι, έχει κι αυτό το δικό του κοινό. Παλιότερα μετά την λειτουργία όλο και στηνόταν κάνας χορός σε καφενείο που υπήρχε ή που στηνόταν ειδικά για την περίσταση ενώ σήμερα συνήθως ο καθένας παίρνει την παρέα του, μπαίνει στ' αυτοκίνητο και φεύγει. Θυμάμαι ένα καλοκαίρι που είχα βρεθεί στα ξαδέρφια μου στον Κάστελο κι εκεί υπάρχει εκκλησάκι της Σωτήρας. Κι εγώ έτυχε να είμαι εκείνες τις μέρες (ή μπορεί να πήγα κι επίτηδες), 6 Αυγούστου για όποιον δεν ξέρει είναι το πανηγύρι. Κι είχαν φτιαχτεί δυο χώροι - καφενεία που είχαν μεζέδες αλλά και μουσική.

Νυχτερινή επίσκεψη σε νεκροταφείο

Όπως έλεγα παλιότερα, την εποχή που ήμασταν μαθητές ήταν μόδα η βόλτα πάνω κάτω στα περισσότερα μέρη (πολλές φορές λεγόταν και νυφοπάζαρο :) ) και πως κάτι παρόμοιο υπήρχε και στο χωριό (στο δρόμο κοντά στο διπλανό, για να μην μπορούν να περάσουν τ' αυτοκίνητα και να βλαστημάνε). Όταν δεν είχαμε διαβάσματα κι ο καιρός ήταν καλός μαζευόμασταν η παρέα (συμμαθητές βασικά) και αρχίζαμε το περπάτημα. Ερχόντουσαν πολλές φορές κι άλλοι απ' το Πλωμάρι μιας και υπήρχε κάτι σαν άσυλο: Γενικά οι κυκλοφορία από μια ώρα και μετά ήταν απαγορευμένη για τους μαθητές. Στο χωριό μένανε δυο καθηγητές που θα μπορούσαν να μας ελέγξουν. Αλλά μας είχαν πει πως αυτοί κάνουν τη βόλτα τους (αρκετά μακρινή μάλιστα) γύρω στις 6 - 7 τ' απόγεμα και μετά είναι στο καφενείο στο χωριό ο ένας και στο σπίτι του ο άλλος. Άρα εμείς μπορούσαμε να κυκλοφορούμε αφού αυτοί θα είχαν αποσυρθεί! (Αλλ' αυτά τάχω ξαναγράψει).

Εκδρομές στο νησί

Βασικά, δεν είναι εκδρομή αυτή. Στον Άγιο Ισίδωρο είμαστε, στην παραλία που κατεβαίνουμε για μπάνιο από το χωριό. Αλλά τόσο σπάνιο να υπάρχει τέτοια χαλαρή φωτογραφία τότε.

Την εποχή εκείνη, τις δεκαετίες του 60 και του 70 οι εκδρομές δεν ήταν κάτι συνηθισμένο. Ειδικά στα χωριά. Στις πόλεις υπήρχε η ανάγκη απομάκρυνσης κι έτσι κάποιες εκδρομές γίνονταν. Στα χωριά, εκδρομή ήταν να πάρεις το γάιδαρο και να πας στο ξωκκλήσι που γιόρταζε. Άρα το να πας σ' άλλο χωριό πιο μακρινό πάνω στο νησί, ήταν κάτι το εξωτικό. Από τις τακτικές εκδρομές σε ξωκκλήσια ήταν στην Αγία Παρασκευή στον Καρυώνα που η οικογένεια τη θεωρούσε προστάτιδά της κι εκεί πηγαίναμε στην καρότσα κάποιου τρίκυκλου (δεν πρόλαβα με ζώα). Επίσης, ο παππούς μου έκανε προσκυνηματική εκδρομή στον Πλακάδο της Γέρας όπου η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Βλάση που είναι ειδικός στ' αυτιά (και μας έκανε εντύπωση πως όταν πήγαμε να πιούμε από μια βρύση που δεν είχε πια νερό, μια γειτόνισσα μας είδε κι όχι μόνο μας ενημέρωσε πως την κλείσανε αλλά και μας έφερε μια κανάτα με νερό να πιούμε - κάτι τέτοιο στο χωριό μου ήταν αδιανόητο). Οπότε και μια επίσκεψη στη Μυτιλήνη για δουλειές ήταν μεγάλη υπόθεση. Όσο δε για μένα που πήγα και στην Αθήνα για γιατρούς, ήταν κάτι το μαγευτικό.

Κληρονομικές διαφωνίες

Τα κληρονομικά πάντα είναι ένας μεγάλος μπελάς. Αν μεν υπάρχει μοναδικός κληρονόμος (ή περίπου - παιδί και γονιός με καλές σχέσεις) δεν τίθεται θέμα. Αποφασίζει ο ίδιος τι θα κάνει (συνήθως να αποδεχτεί την κληρονομιά, σπάνιες οι περιπτώσεις που υπάρχει αποποίηση). Αν όμως οι κληρονόμοι είναι περισσότεροι ξεκινούν τα προβλήματα. Από τα πιο απλά (πώς θα γίνει η διανομή ώστε κανείς να μην αισθάνεται ριγμένος) ως τα πιο σύνθετα (γιατί ο ένας πήρε αυτά κι ο άλλος εκείνα) που μπορεί να φτάσουν από κακές σχέσεις μέχρι τα δικαστήρια (και πάλι καλά, γιατί πολλά έχουν καταλήξει σε σκοτωμούς). Κι η οικογένειά μου δεν απέφυγε τέτοιες καταστάσεις κι έτσι εγώ φρόντισα ό,τι έχω να τα μοιράσω από τώρα με κοινή τους συμφωνία!

Στο λιομάζωμα

Σκαρφαλωμένος ραβδίζω

Μετά τις σχέσεις με τα ζώα σειρά έχουν οι υπόλοιπες αγροτικές εργασίες, δηλαδή για το πώς (και πόσο) ασχολήθηκα με το λιομάζωμα μιας και άλλες δουλειές (καθαρίσματα, κλαδέματα κλπ) δεν προλάβαινα, ήμουν στο σχολείο. Πρέπει νάμουν κάπου τεσσάρων χρονών όταν άρχισαν να με παίρνουν μαζί τους. Είχα βέβαια το πλεονέκτημα να είμαι καβάλα είτε μόνος μου, είτε στην αγκαλιά αυτουνού που ήταν η σειρά του να καβαλικέψει (τις εποχές που είχαμε ένα γάιδαρο μόνο η καβάλα ήταν εναλλάξ στον πηγαιμό ενώ στο γυρισμό το ζώο ήταν φορτωμένο με τις ελιές - αυτή ήταν η κύρια χρησιμότητά του - οπότε οι άνθρωποι ακολουθούσαν πεζοί). Μάζευα σ' ένα μικρό καλαθάκι - έπρεπε να το βλέπω πως γεμίζει κάποια στιγμή. Τώρα, πόσες μάζευα και πόσες τσαλαπάταγα είν' άλλο θέμα. Πιο πολλή η ζημιά αλλά έλα που έπρεπε να πηγαίνω μαζί με τους γονείς μου γιατί πού να μ' αφήσουν στο χωριό μόνο μου.

Τα γαϊδορομούλαρα

Όπως έλεγα, λοιπόν, αφού βελτιώθηκαν τα οικονομικά της οικογένειας κι αποκτήσαμε μεγάλο στάβλο, πλήθυναν και τα ζώα που είχαμε. Και τα ζώα χρειάζονται φαγητό. Και καλά όταν δεν μπορούν να βρουν μόνα τους, να τους δώσεις έτοιμο, τον περισσότερο καιρό όμως μια χαρά μπορούν να βρουν να φάνε στα κτήματα (τα χωράφια με τις ελιές). Όμως πρέπει και να τα επιβλέπεις κι έτσι τα κτήματα που προσφέρονται για κάτι τέτοιο πρέπει να είναι προσβάσιμα. Σήμερα, με το δίκτυο των αγροτικών δρόμων που έχει ανοιχτεί και το πλήθος των αυτοκινήτων, η απόσταση από το χωριό δεν είναι θέμα. Όμως για την εποχή που συζητάμε (αρχές δεκαετίας του 70) μόνο τα κοντινά κτήματα ήταν πρόσφορα για να βάλεις τα ζώα να βοσκήσουν. Κι έπρεπε να έχουν και κάποιο μέγεθος ώστε να τους φτάνει το χορτάρι. Αλλά επίσης χρειαζόταν να είναι περιφραγμένα ώστε να μην τα ψάχνεις πού πήγαν (τα περιφραγμένα τα κτήματα τα λέμε σωθύρια - φαντάζομαι έτσι είναι η ορθογραφία τους).