Ελαιοτριβείο - Ο ατμός

"Όλα είν' ατμός" έλεγε ο Θρασύβουλος (Θανάσης Βέγγος) που είχε το "Εξοχικό κέντρο ο Έρως" στην ταινία "Ο ατσίδας". Εννοώντας πως χάνονται εύκολα, εξατμίζονται. Κι όμως. Ο ατμός είναι κινητήρια δύναμη. Μ' αυτόν δουλεύει όλη η μηχανή. Και για να φτιαχτεί ο ατμός χρειάζεται καζάνι (κι αυτός που δουλεύει για να φτιάξει τέτοια καζάνια λέγεται καζαντζής ή λεβητοποιός στο πιο επίσημο - η δουλειά που έκανε ο πεθερός μου. Αργότερα όταν ο ατμός έδωσε τη θέση του στο ντίζελ και το καζάνι δεν είχε τόση ζήτηση, εφαρμοστής λαμαρινάς). Το καζάνι είναι ένας χτισμένος διπλός κύλινδρος, κλειστός απ' τις δυο άκρες. Στη μέση μπροστά υπάρχους τα πορτάκια για να ταΐζεται η φωτιά που θα ζεστάνει το νερό και για να μαζεύεται η στάχτη. Από πίσω το άνοιγμα οδηγείται στην καμινάδα. Το μπροστινό μέρος, αυτό που βλέπουμε, λέγεται καθρέφτης.

.

Στη μέση του ανοίγματος υπάρχει σχάρα. Στο πάνω μέρος καίγεται η πυρήνα, το στερεό υπόλοιπο από την έκθλιψη της ελιάς, αφού αφαιρεθεί από μέσα της όσο περισσότερο λάδι γίνεται, μια διαδικασία που λέγεται διύλιση και γίνεται σε ξεχωριστά εργοστάσια, τα πυρηνεργοστάσια (πυρηνομηχανές). Ότι καίγεται όμως γίνεται στάχτη κι η στάχτη πρέπει να απομακρύνεται από μέσα. Ο υπεύθυνος μηχανικός επιβλέπει την όλη διαδικασία που κάνει ο θερμαστής.

Μπροστά απ' τον καθρέφτη υπάρχουν διάφορα όργανα με βασικότερο το θερμόμετρο που παρακολουθεί ο θερμαστής με προσοχή για να κανονίσει αν πρέπει να ρίξει κι άλλο καύσιμο ή να χαμηλώσει τη φωτιά μιας και για την παραγωγή ατμού χρειάζεται να υπάρχει σταθερή θερμοκρασία πάνω από 100 βαθμούς αλλά όχι πολύ πάνω γιατί θα σκάσει το καζάνι.

Πάνω από το καζάνι ο χώρος χρησιμοποιείται για να στεγνώνουν διάφορα ρούχα των εργατών, έτσι κι αλλιώς η ζέστη είναι άφθονη εκεί. Γύρω υπάρχουν διάφορα εργαλεία. Αυτά με το μακρύ χέρι είναι για να μπορούν να γίνουν επεμβάσεις στο βάθος του καζανιού. Το σιδερένιο φαράσι είναι για να παίρνουν αναμμένη πυρήνα να ζεσταίνονται όσοι βρίσκονται πιο μακρυά απ' το χώρο του καζανιού.

Η πυρήνα που λέγαμε και το φτυάρι για να πέσει στο καζάνι να καεί και να προσφέρει το θερμαντικό της έργο.

Σήμα κατατεθέν όμως της κάθε μηχανής είναι η καμινάδα της. Δίπλα συνήθως υπάρχει και η "μπουρού", η σφυρίχτρα που αμολάει ατμό και σημαίνει την έναρξη της πρωινής βάρδιας (και το εγερτήριο) γύρω στις πεντέμιση το πρωί αλλά και τη λήξη της ημέρας. Βασικό όμως ρόλο παίζει στο συντονισμό των ρολογιών (που δεν είναι και ακριβείας) αφού, όλο τον χειμώνα, κάθε μεσημέρι στις 12 ακριβώς σφυρίζει κι έτσι ο καθένας μπορεί να βάλει το ρολόι του στη σωστή ώρα!

Και να η περίφημη ατμομηχανή. Μ' έναν μεγάλο σφόνδυλο για να υπάρχει ομαλή περιστροφή κι έναν ιμάντα που ξεκινάει απ' αυτήν και πάει ψηλά σ' έναν άλλον κύλινδρο στερεωμένο σταθερά σ' έναν άξονα που έχει και πολλούς άλλους παρόμοιους κυλίνδρους για να δίνει παντού την κίνηση που παίρνει εδώ.

Να πω πως η μια δεν είναι ατμομηχανή αλλά ντιζελομηχανή. Η διαφορά διακρίνεται πολύ δύσκολα, έτσι κι αλλιώς κι αυτή έχει σφόνδυλο κι αυτή είναι μία κεντρική που με ιμάντα κινεί έναν άξονα που μοιράζει την περιστροφή σ' όλο το εργοστάσιο όπου χρειάζεται (βόλια, αντλίες πιεστηρίων και λαβάλ που θα δούμε στα επόμενα).

Κι αυτή ντιζελομηχανή, αλλά πιο καινούρια, φαίνεται και το ψυγείο που έχει για να κρυώνει, όπως στ' αυτοκίνητα.

Στον κεντρικό χώρο ο άξονας που μοιράζει την κίνηση. Όλα τα μηχανήματα στηρίζονται στην περιστροφή!

Κι επειδή η περιστροφή του άξονα γίνεται όλες τις ώρες που δουλεύει η μηχανή αλλά την κίνηση δεν την θέλουμε συνέχεια, υπάρχουν δυο κύλινδροι σε κάθε μηχάνημα που παίρνει κίνηση. Ο ένας αυτός που κινεί το μηχάνημα κι ο άλλος, ακριβώς δίπλα στον πρώτο, γυρίζει ελεύθερα. Έτσι περιστρέφεται στον αέρα μέχρι να χρειαστεί το συγκεκριμένο τμήμα να μπει σε λειτουργία. Τότε, ο ιμάντας γλιστράει σταδιακά απ' τον έναν κύλινδρο στον διπλανό του μ' ένα σύστημα σαν πιρούνι.

Μηχανή σημαίνει μηχανικός (απαραίτητα διπλωματούχος) και εργαλεία.

Πολλά και διάφορα εργαλεία και λαδικά αφού τα μέταλλα που περιστρέφονται θέλουν το λαδάκι τους για να μην έχουμε τριβές που δυσχεραίνουν την κίνηση.

Άντε, είπαμε να 'ρθούμε για άλεσμα, αλλά άλεσμα ακόμα δεν κάναμε. Υπομονή μέχρι το επόμενο!