Ελαιοτριβείο - Το άλεσμα

Επιτέλους. ήρθε η ώρα για το άλεσμα. Τις ελιές τις μαζέψαμε, τις κουβαλήσαμε στη μηχανή, τις αποθηκεύσαμε στην πατή για κάμποσες μέρες μέχρι να μαζευτεί αρκετή ποσότητα κι ήρθε η μέρα για το άλεσμα. Η μηχανή δουλεύει απ' το πρωί. Οι χαμάληδες κουβαλάνε τα τσουβάλια και τα ρίχνουν στα βόλια. Ανεβαίνουν φορτωμένοι μια σκαλίτσα και αδειάζουν ένα ένα τσουβάλι στο ειδικό χωνί απ' το οποίο οι ελιές πέφτουνε μέσα (και αφενός μπορεί να ελεγχθεί πόσες θα πέσουνε κάθε φορά κι αφετέρου, όσο αλέθονται οι ελιές του ενός, συνεχίζεται το κουβάλημα με τις ελιές του επόμενου). Αργότερα θα βάλουν κι ένα μηχάνημα να ρίχνει αέρα και να φεύγει κάνα φύλλο, αλλά είναι ακόμα νωρίς!

Τα βόλια είναι μεγάλες πέτρες στρογγυλές που γυρίζουν με δυο τρόπους: και ως προς τον άξονά τους αλλά και ως προς έναν κεντρικό άξονα για να γυρνάνε σ' όλο το χώρο. Από παρόμοια πέτρα είναι και η κάτω πλάκα. Με το τεράστιο βάρος τους πολτοποιούν τόσο το μαλακό μέρος της ελιάς όσο και το κουκούτσι της. Η επιφάνεια στα βόλια είναι αρκετά ανώμαλη κι αν με το τρίψιμο εξομαλυνθεί θάρθει μάστορας που με το καλέμι του θα σκαλίσει το βόλι να γίνει άγριο. Όχι τώρα που είναι εποχή αλέσματος. Το καλοκαίρι που η μηχανή είναι κλειστή. Το θέμα είναι να μην τύχει και σπάσει κάνα βόλι αυτές τις μέρες (ε, δεν συμβαίνει και συχνά).

Δώσ' του γύρες, δώσ' του γύρες, πέφτει και ζεστό νερό που διευκολύνει τη διαδικασία και οι ελιές μετατρέπονται σε ένα πολτό. Χαμούρι το λέμε και περιέχει φλούδι, ψίχα και κουκούτσι ελιές μαζί με νερό και απ' αυτό θα ξεχωρίσουμε το πολύτιμο λάδι βγάζοντας στην άκρη τα υπόλοιπα.

Κι αφού αλέστηκαν καλά καλά οι ελιές, το χαμούρι μπαίνει σε ειδικά μεγάλα σιδερένια δοχεία με ρόδες, τις χαμουριέρες. Ανάλογα πόσα στάματα αλέσαμε είναι και πόσες χαμουριέρες θα χρειαστούν (εντάξει, η κάθε μια παίρνει αρκετές, δεν περιορίζεται σ' ένα στάμα μόνο). Το χαμούρι από δω θα μπει σε ειδικά τσουβάλια και θα πάει για πίεση να βγουν όλα τα υγρά από μέσα και να μείνει μόνο το στερεό υπόλοιπο, η πυρήνα.

Σ' όλη τη διαδικασία χρειάζεται νάχουμε και τον νου μας. Πως όλες οι ελιές από την πατή ήρθαν κι έπεσαν μέσα στα βόλια. Πως όλο το χαμούρι βγήκε από τα βόλια και μπήκε στη χαμουριέρα. Ποιες είναι οι δικές μας χαμουριέρες και πως από κει πήγε στο μπασκί όλο το χαμούρι. Πως από το μπασκί το ζουμί πήγε στο στερνάκι κλπ. Έτσι, τη μέρα που αλέθουμε δεν είν' εύκολο να είμαστε και στο χωράφι. Ανάλογα και τι ώρα έχουμε σειρά. Αν είμαστε πρώτοι είναι πιο εύκολο. Αλλιώς έχουμε αφήσει έτοιμη δουλειά για τους υπόλοιπους. Και βέβαια η εποπτεία μας πρέπει να είναι συνεχής και διαδοχική γιατί αλλιώς θα την πατήσουμε σαν τον Συμεών που έγινε τραγούδι αφού είχε το νου του στα βόλια ενώ ήδη είχε βγει το λάδι:

Σήμερ' αλέθ΄ ι Συμιών

τσι κάθιτι στα βόλια

κάνει πους είνι έξιπνους

μα ξιπιρνά τα βόδια.