Αποθήκευση ελιών - Οι πατές

Εν αρχή ην η "πακή". Έτσι λέγαμε την αποθήκη των ελιών που υπήρχαν σε κάθε μηχανή. Δηλαδή όχι μια. Δεκάδες "πατές" (η πακή - οι πατές, στον ενικό το τ γίνεται κ στην ντοπιολαλιά μας). Έψαχνα να βρω καμιά για φωτογραφία και ευτυχώς στο μουσείο του Ιδρύματος Πολιτισμού της Πειραιώς τις είχαν κρατήσει. Εκεί τις έγραφε "μπατές". Μπορεί να είναι πιο σωστό, αλλά εγώ θα τις γράφω όπως τις ξέρω, πατές. Το μουσείο τις έχει αξιοποιήσει. Άλλες τις έχει γκρεμίσει εσωτερικά και τις έχει χώρους εκθέσεων ενώ σε άλλες έχει βάλει τζάμι στο άνοιγμά τους και έχει μέσα διάφορα σχετικά με το λιομάζωμα. Π.χ. εκεί βρήκα και φωτογράφισα τους πίρους ή κάποια τσουβάλι που έβαλα στην προηγούμενη ανάρτηση.

Οι πατές ήταν πολλές στη σειρά. άλλες εσωτερικές (μέσα σε κτίρια) κι άλλες εξωτερικές (αλλά πάντα σε περιφραγμένο χώρο). Προφανώς δεν είχαν πόρτες και τέτοια. Σανίδια το ένα πάνω στο άλλο ήταν το κλείσιμό τους. Και στο πάνω πάνω σανίδι υπήρχαν θηλιές για να περαστεί το λουκέτο να κλειδώσει το περιεχόμενο.

Στο χωριό δεν έχει μείνει καμιά. Σε ένα από τα μέρη που υπήρχαν, έχουν μείνει κάποιες γκρεμισμένες. Σ' αυτό το κομμάτι που δείχνει τρεις μαζί με γκρεμισμένα τα ενδιάμεσα χωρίσματα. Σε κάθε πατή χώραγαν μέχρι και τρεις τόνοι ελιές περίπου. Βέβαια τότε δεν μιλάγαμε για κιλά και τόνους. Όπως είπα παλιότερα, οι ελιές μετριόνταν με μόδια. Ένα μόδι 500 οκάδες δηλαδή εξακόσια σαράντα κιλά. Αλλά για το άλεσμα το μόδι ήταν μεγάλο κι έτσι υπολογίζονταν με το μισό μόδι, το στάμα. Ένα στάμα 250 οκάδες τουτέστιν 320 κιλά, αν και συνήθως ήταν παραπάνω, γύρω στα 400. Κι όταν δήλωναν π.χ. πως θ' αλέσουν 4 στάματα, θα ήταν κάπου ενάμισης τόνος (μπορεί και αρκετά παραπάνω οπότε θα γρίνιαζε ο υπεύθυνος της μηχανής μιας και θα έβγαινε εκτός το πρόγραμμα).

Για να μαζευτούν τόσες ελιές για ένα άλεσμα, πέρναγε αρκετός καιρός. Και παρόλο που οι ελιές μαζεύονται χειμώνα, τόσο καιρός που πέρναγε οι ελιές χάλαγαν (σάπιζαν). Και για να μην χαλάνε πρόσθεταν αλάτι σε τακτικά διαστήματα. Εμείς δεν το λέγαμε "μαύρο" αλλά ήταν όντως χαμηλής ποιότητας αλάτι, μιας και δεν ήταν για φαγητό (άμεσα). Βέβαια, το αλάτι πέρναγε και στο λάδι μέχρι κάποιο σημείο και η ποιότητα έπεφτε αλλά δεν δίνανε ιδιαίτερη σημασία σε τέτοια!

Οι πατές έχουν κίνηση όλη μέρα. Είναι βραδάκι (ίσως και αρχή νύχτας). Όλοι επιστρέφουν απ' τα κτήματα. Τα ζώα φορτωμένα, άλλο κάργα κι άλλο με λίγες καλαθίδες μόνο. Τα ζώα σταματάνε έξω απ' τις πατές. Ξεφορτώνονται. Πούνε κάποιος χαμάλης να μας τις πάρει να μας τις αδειάσει στην πατή. Πρέπει νάχουμε και το νου μας πως θα πάνε στη δικιά μας κι όχι σε κάποιου άλλου. Πολλά γίνοτναι. Και μετά, αν είν' η μέρα να ρίξουμε και λίγο αλάτι απ' αυτό που έχουμε αφήσει στην πατή μέσα σε μια άκρη. Αλλιώς να κλειδώσουμε και να πάμε τα ζώα στο στάβλο.

Το πρωί όποιος έχει σειρά για άλεσμα είναι εδώ. Ξεκλειδώνει κι οι χαμάληδες φτυαρίζουν τις ελιές από μέσα και τις βάζουν πάλι σε τσουβάλια. Βοηθώντας ο ένας τον άλλον τις βάζουν στην πλάτη τους και πάνε για τη μηχανή να τις ρίξουν στα βόλια.