Βαθμολογικές εμπειρίες: Φυσικώς αδύνατοι

Περί βαθμολογιών αναφέρομαι τελευταία, και σήμερα ολοκληρώνεται ο κύκλος. "Φυσικώς αδύνατοι" είναι ένας άλλος τρόπος για να πεις μαθητές με αναπηρία. Κατάλοιπο μιας εποχής που οι ανάπηροι έγιναν Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ - που μάλιστα κάποιοι το προχώρησαν παραπάνω και τόκαναν ειδικές δεξιότητες, αλλά δεν έγινε ακρωνύμιο) και μιας και το αρκτικόλεξο είχε πιάσει το κράτησαν ακουστικά αλλά έχει αλλάξει σήμερα κι είναι ΑμεΑ, άτομα με αναπηρία δηλαδή. Γιατί συνήθως οι ευφημισμοί είναι εκ του πονηρού. Αλλά επεκτάθηκα κι ας γυρίσουμε στους μαθητές με αναπηρία. Είναι μια τεράστια κατηγορία αφού πιάνει όλους τους μαθητές που προσωρινά ή μόνιμα, αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα που τους εμποδίζει να ακολουθήσουν το πρόγραμμα των υπόλοιπων μαθητών που δεν έχουν κάποιο θέμα.

Η αναπηρία μπορεί να είναι εμφανής (π.χ. σπασμένο πόδι ή χέρι) ή να μην φαίνεται εξωτερικά (π.χ. δυσλεξία). Θα αναφέρω μερικές τέτοιες αναπηρίες. Μαθητές με προβλήματα όρασης (είχα μαθήτρια που έφερνε το κεφάλι της στα τρία εκατοστά από τον πίνακα ή το τετράδιο ή το βιβλίο - ήταν την εποχή που δεν τυπώνονταν βιβλία για τέτοιους μαθητές, όταν έφτασε σε κατάλληλη ηλικία έκανε επέμβαση και βελτιώθηκε, αλλά πώς έφτασε μέχρις εκεί; Άθλος). Με προβλήματα ακοής (ανέφερα για μαθητή με δυο ακουστικά που και πάλι δεν άκουγε τι λέγαμε). Με μαθησιακές δυσκολίες (κάποτε λέγαμε δυσλεξία και τις καλύπταμε όλες γιατί έτσι ήταν το νομικό πλαίσιο, σήμερα ευτυχώς έχει αλλάξει αυτό, θα αναφερθώ και παρακάτω). Που είναι στο φάσμα του αυτισμού (κι είναι σε διάφορους βαθμούς). Με νοητική υστέρηση. όλες αυτές οι περιπτώσεις θέλουν την δική τους ιδιαίτερη αντιμετώπιση.

Το επόμενο που μπαίνει είναι πώς θα αντιμετωπιστούν όλα αυτά τα (πολυποίκιλα) θέματα. Ναι, για τους τυφλούς μαθητές υπάρχει ο φάρος τυφλών και για όσους έχουν προβλήματα ακοής οι σχολές κωφών και βαρηκόων. Όμως αυτά είναι λίγα κι αν βρίσκεσαι στην επαρχία θα πρέπει ν' αλλάξει η ζωή της οικογένειας. Για παιδιά με νοητική υστέρηση υπάρχουν τα ειδικά σχολεία που σήμερα έχουμε τουλάχιστον ένα σε κάθε νόμο αλλά και πάλι υπάρχει ένας διαχωρισμός, δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες.

Ας ξεκινήσω απ' το απλό. Τι ιδιαίτερη αντιμετώπιση χρειάζεται ένας μαθητής με σπασμένο πόδι; Μα χρειάζεται η αίθουσα που θα παρακολουθήσει το μάθημα να είναι προσβάσιμη. Κι επειδή στα περισσότερα σχολεία μας δεν έχουμε ασανσέρ η συνηθισμένη λύση είναι να μεταφέρεται το τμήμα του σε αίθουσα του ισογείου. Αν υπάρχει. Κι αν βρεθεί και δεύτερος; Γιατί μπορεί να μετακινείται με πατερίτσες και να καταφέρνει να έρχεται στο σχολείο αλλά πώς ανεβαίνει τις σκάλες; Αν δεν υπάρχει αίθουσα τότε το πρακτικό αποτέλεσμα είναι ν' ανέβει το πρωί και να κατέβει το μεσημέρι χωρίς να μπορεί να βγει για διάλειμμα ή να πάει σε άλλη αίθουσα που γίνεται κάποιο μάθημα (π.χ. εργαστήριο).

Κι αν ένα σπασμένο πόδι προκαλεί τέτοια αναστάτωση, μπορεί να γίνει κατανοητό τι γίνεται όταν το πρόβλημα είναι μόνιμο. Όπως η δυσλεξία που έλεγα παραπάνω. Κάποιοι λένε πως η δυσλεξία δεν είναι αναπηρία. Δεν ξέρω πώς ορίζουν την αναπηρία. Το ΛΚΝ πάντως (που υπάρχει ονλάιν) λέει πως "αναπηρία η [anapiría] Ο25 : 1.έλλειψη αρτιμέλειας και γενικότερα σωματική ή πνευματική ανικανότητα". Τονίζω πως ρητά αναφέρει και για πνευματική ανικανότητα.

Τα παλιότερα χρόνια, για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες έλεγαν πως "δεν τα παίρνουν τα γράμματα" κι αφού τους άφηναν κάποια χρόνια στην ίδια τάξη, στο τέλος τους ανάγκαζαν να διακόψουν τη φοίτηση. Τότε δεν ξέρανε και το γιατί κάποιοι μαθητές δυσκολεύονταν (δεν μιλάω για άτομα με νοητική υστέρηση, αυτά είναι άλλη κατηγορία). Κάποια στιγμή άρχισε να συζητιέται στους επιστημονικούς κύκλους το θέμα. Η πρώτη δυσκολία που προσδιορίστηκε ήταν η δυσλεξία (γιατί είναι η πιο διαδεδομένη). Και από το υπουργείο παιδείας δόθηκαν οδηγίες πολύ νωρίς. Θυμάμαι πως στο σχολείο που ήμουνα το 1991 κι επειδή είχα πολλά κενά είπα να κάνω καμιά δουλειά να μου περνάει η ώρα. Κι ανέλαβα να κάνω μια εκκαθάριση στους φακέλους με τις διάφορες διαταγές που στοιβάζονταν στα ράφια. Τότε πρωτοδιάβασα για μαθητές με δυσλεξία. (Και πού νάξερα πως θα μου χρειαζόντουσαν όλες αυτές οι πληροφορίες λίγα χρόνια μετά, όταν βρέθηκε πως ο Δημήτρης είναι δυσλεκτικός). Η μόνη οδηγία τότε ήταν να εξετάζονται οι μαθητές αυτοί προφορικά.

Αργότερα, με το γύρισμα του αιώνα (και της χιλιετίας) δόθηκε περισσότερη προσοχή στο θέμα. Ορίστηκαν κι άλλες μαθησιακές δυσκολίες, λίγο όμως έγινε διαχωρισμός στην αντιμετώπισή τους. Μέχρι το 2008 που άλλαξε το νομικό πλαίσιο και μπήκαν πιο αναλυτικά οδηγίες αλλά και προβλέψεις για την αντιμετώπιση κάθε είδους αναπηρίας. Τότε ξεκίνησαν να υπάρχουν και βοηθοί των μαθητών που είναι εκπαιδευτικοί που στέκονται δίπλα στο μαθητή ή σε ομάδα μαθητών (με γνώσεις στο θέμα υποτίθεται, αλλά μιας και δεν υπάρχουν αρκετοί πολλές φορές είναι σκέτα εκπαιδευτικοί που μαθαίνουν στου κασίδη το κεφάλι). Τότε ξεκίνησε η "ειδική αγωγή" και άρχισαν να προσλαμβάνονται οι εκπαιδευτικοί της παράλληλης στήριξης και των τμημάτων ένταξης κλπ που ακούμε πολλές φορές σήμερα.

Μια άλλη περίπτωση που μου έρχεται στο νου είναι τα παιδιά με παιδικό διαβήτη. Που χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση. Ή επιληψία. Πρέπει να υπάρχει κάποιος με εξειδικευμένες γνώσεις αντιμετώπισης. Ευτυχώς, μια κατηγορία ειδικού προσωπικού που προβλέπεται τελευταία είναι και νοσηλευτικό προσωπικό γι' αυτούς τους μαθητές (που συνήθως προσφέρουν και ευρύτερες νοσηλευτικές υπηρεσίες όπου υπάρχει κι όταν προκύπτουν ανάγκες, ο ειδικός ξεχωρίζει).

Το αν ένας μαθητής εντάσσεται σε κάποια ειδική κατηγορία πρέπει να τ' αποφασίσουν οι ειδικοί. Κι οι ειδικοί σήμερα λέγονται ΚΕΔΑΣΥ ( Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης - παλιότερα ΚΕΔΔΥ και κάποια έχουν ακόμα αυτόν τον τίτλο ενώ ακόμα πιο παλιά  λέγονταν ΚΔΑΥ, όλα είναι το ίδιο) που υπάρχουν στην έδρα κάθε διεύθυνσης εκπαίδευσης (σε κάθε ιστότοπο διεύθυνσης συνήθως υπάρχουν τα σχετικά στοιχεία, αλλά βρήκα και μια καλή συγκεντρωτική λίστα). Εκεί υπάρχουν διάφορες ειδικότητες (εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι κλπ) που είναι σε θέση να αξιολογήσουν την κάθε ύποπτη περίπτωση και να πουν αν χρειάζεται κάτι ιδιαίτερο και συνήθως να δώσουν οδηγίες (δυστυχώς πολλές φορές σταματάνε στη διάγνωση - ο βασικός λόγος είναι ότι πιέζονται και δεν προλαβαίνουν να επιληφθούν για όλες τις περιπτώσεις που προστρέχουν σ' αυτούς) κι έτσι γίνονται δεκτές και διαγνώσεις και από κάποιες άλλες υπηρεσίες (π.χ. ιατροπαιδαγωγικά κέντρα).

Οι οδηγίες για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες διαφέρουν. Μπορεί να λένε για προφορική εξέταση (συνήθως εκεί επικεντρώνονται οι συζητήσεις - ισχύει για τη δυσλεξία) μπορεί να προτείνουν μόνο γραπτή εξέταση (π.χ. αν είναι στο φάσμα) ή μπορεί να συνίσταται απλά βαθμολογική επιείκεια (π.χ. για δυσορθογραφία). Το δύσκολο είναι όταν συνυπάρχουν πάνω από μια περιπτώσεις οπότε πρέπει να βρεθεί ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση.

Πολλοί θεωρούν την προφορική εξέταση πως είναι ένας περίπατος και την αντιμετωπίζουν με καχυποψία. Μπορώ να βεβαιώσω πως δεν είναι καθόλου έτσι. Πρώτα πρώτα ο μαθητής έρχεται σε άμεση επαφή με την ομάδα εξέτασης (γιατί δεν είναι ποτέ μόνο ένας εξεταστής) κι άρα το στρες μεγαλώνει. Επίσης, πρακτικά όταν οι υπόλοιποι συμμαθητές του έχουν φύγει αυτός κάθεται και περιμένει να έρθει η σειρά του (γιατί συνήθως δεν είναι ένας μόνο μαθητής που πρέπει να εξεταστεί προφορικά). Το επόμενο πρόβλημα είναι πόσο γνώστες του προβλήματος είναι οι εξεταστές. Γιατί, δυστυχώς, εξεταστής είναι ο κάθε εκπαιδευτικός χωρίς να έχει κάποια συγκεκριμένη καθοδήγηση στο θέμα μ' αποτέλεσμα να ενεργεί όπως του κατέβει.

Από τις πρώτες φορές που εξέτασα μαθητή προφορικά. Αρχίζει να γράφει στον πίνακα (γιατί όσο και να λέμε προφορικά, στα μαθηματικά χρειάζεται να γράψεις για να προχωρήσεις, αν και, μου έχει τύχει περίπτωση μαθητή που υπαγόρευε κι εγώ έγραφα, δεν ακούμπησε μολύβι καθόλου). Την ώρα που πάει να προσθέσει δυο αριθμούς (και σωστά, στο σημείο εκείνο χρειαζόταν πρόσθεση) ρωτάει ο συνάδελφος γιατί θα κάνεις πρόσθεση. Αυτό ήταν. Κομπλάρισε, δεν μπόρεσε να προχωρήσει (και απορρίφθηκε). Μα αν έπαιρνε το γραπτό του και έβλεπε πως είχε κάνει πρόσθεση θα τον φώναζε την άλλη μέρα να τον ρωτήσει γιατί; Προφανώς όχι.

Άλλη περίπτωση. Σε σεμινάρια που (ήθελα και) παρακολούθησα μας είχαν τονίσει πως είναι συμαντικό για τους μαθητές αυτούς να τους διαβάζεται η εκφώνηση. Κι άρχισα κάποια στιγμή να το τηρώ. Έχουμε λοιπόν να εξετάσουμε κάποιον. Η συνήθης διαδικασία είναι: μοιράζουμε τα θέματα και κόλλες, οι μαθητές όλοι τα επεξεργάζονται και σημειώνουν κι όσοι είναι για προφορική εξέταση όταν ολοκληρώσουν την επεξεργασία το δηλώνουν και καλούνται ένας ένας με τη σειρά. Έρχεται λοιπόν ένας μαθητής και αρχίζει να μας λέει τις απαντήσεις που είχε ήδη σημειώσει. Του προτείνω να του διαβάσω τις ερωτήσεις. Στην αρχή λέει πως δεν χρειάζεται (για να τελειώνει πιο γρήγορα) αλλά μετά αποφασίζει πως καλό θα ήταν. Αρχίζω και διαβάζω. Το διάβασμα χρειάζεται να γίνεται με ουδέτερο τρόπο, να μην υποβάλλεις απαντήσεις στον μαθητή. Ερώτηση πρώτη, απαντάει αυτό που είχε σημειώσει. Το ίδιο και στη δεύτερη αλλά στην τρίτη λέει πως όχι, αυτό που έγραψε ήταν λάθος και το σωστό ήταν άλλο. Και το λέει με απογοήτευση γιατί αντιλαμβάνεται πως είχε διαβάσει λάθος την ερώτηση. Εντάξει του λέω, μένει η απάντηση που δίνεις. Μα έχω γράψει άλλο. Μα εξετάζεσαι προφορικά. Αυτό είναι το νόημα της προφορικής εξέτασης. Δεν μετράει το όποιο γραπτό (που μπορεί και να μην υπάρχει) αλλά οι απαντήσεις που μας δίνεις εδώ. Από τότε ο συγκεκριμένος ζήταγε πάντα ν' ακούσει τις ερωτήσεις που υπήρχαν.

Δεν μετράει το γραπτό, είπα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις συναδέλφων που δεν καταλαβαίνουν από τέτοια. Όταν έδινε ο Δημήτρης πανελλαδικές, στη γλώσσα του ζήτησαν να διαβάσει αυτά που είχε σημειώσει, όχι να αναπτύξει τις ιδέες του. Και βέβαια το να διαβάσει δεν ήταν το πιο απλό γι' αυτόν. Αποτέλεσμα στο συγκεκριμένο μάθημα πήρε μόνο τις μονάδες απ' τα "μετρήσιμα", τις ερωτήσεις δηλαδή που είναι ξεκάθαρη η απάντησή τους (αν δεν είναι μέρα τι είναι; νύχτα) ενώ τα υπόλοιπα πήγαν στράφι.

Μιας κι ανέφερα τις πανελλαδικές. Αφού υπάρχουν μαθητές που εξετάζονται προφορικά όλον τον καιρό, θα πρέπει να εξετάζονται προφορικά και στις πανελλαδικές. Γι' αυτούς στήνονται ειδικά εξεταστικά κέντρα (για εξέταση φυσικώς αδυνάτων, τα λέγανε κι από κει κι ο σημερινός τίτλος μου0). Όλα τα χρόνια μου ζητούσαν να πάω για εξεταστής, καμιά φορά δεν πήγα (αφού ήμουν χειριστής VBA, δηλαδή για τη λήψη των θεμάτων). Θα μπορούσα ν' αφήσω τη θέση αυτή για μια μέρα (οι χειριστές είναι δυο, αν λείπει ο ένας, είναι ο άλλος). Δεν το έκανα.