Τζαμάλες στα Γιάννενα

Τζαμάλες λέγονται οι φωτιές που ανάβουνε στα Γιάννενα την τελευταία Κυριακή της αποκριάς. Η παράδοση θέλει ν' ανάβονται σε κάθε γειτονιά της πόλης και μια φωτιά. Και στα χωριά γύρ' απ' τα Γιάννενα, δεν ξέρω μέχρι πόσο μακριά φτάνει το έθιμο. Γύρ' απ' τη φωτιά στήνεται γλέντι. Παίζει μουσική, υπάρχει κρασί και μεζές (συνήθως πίτες) και βέβαια χορός.

ΚΑ' Φεβρουαρίου στα Γιάννενα

Πέρασ' ένας μήνας από τότε που έφτασα στα Γιάννενα κι είχα κανονίσει να συναντηθώ με κάποιους απ' τους παλιούς φίλους που είχα να τους δω χρόνια. Φύγαμε Παρασκευή μεσημέρι οπότε φτάσαμε νύχτα πια. Πέφτει τηλέφωνο απ' τη Βάσω που είναι κάπου στο κέντρο. Μια ανάσα να ηρεμήσουμε απ' το ταξίδι (κάπου 6 ώρες μας βγήκανε) και ραντεβού στο ρολόι. Βρισκόμαστε, κάνουμε μια βολτίτσα και - η ώρα το καλεί - πάμε για κάνα κρασί. Η επιλογή ήταν ένα σουβλατζίδικο στο κέντρο. Καθίσαμε και τα είπαμε κι ήταν σαν να μην είχαν περάσει 30 και βάλε χρόνια αλλά κάποιες μέρες (άντε μήνες). Και καθώς προχωράει η κουβέντα λέει πως την επόμενη είναι όλα κλειστά, λόγω αργίας. Κι εκεί συνειδητοποιούμε πως η επόμενη μέρα είναι η ΚΑ' Φεβρουαρίου.

Δίπλες Μαίρης

Καιρό έχων να βάλω κάνα γλυκό κι έτσι είπα να βάλω ένα σήμερα. Οι δίπλες είναι το αγαπημένο γλυκό της Ειρήνης. Κι οι δίπλες της Μαίρης οι αγαπημένες των αγαπημένων. Τη συνταγή την έχω αλλά δεν τη συνηθίζω και πολύ. Ίσως κάποιος τις θεωρήσει και επετειακές, χριστουγεννιάτικες γιατί τότε συνηθίζονται, αν και μπορούν να φαγωθούν όλες τις εποχές (ε, καλά, κυρίως χειμώνα ταιριάζουν).

Τσουρέκια Πασχαλινά

Τελευταία στιγμή που δίνω τη συνταγή. Ο λόγος είναι πως ενώ και αυτήν και άλλες τις έχω χρόνια τώρα, όσες φορές προσπάθησα να φτιάξω τα τσουρέκια, δεν τα κατάφερνα. Έμοιαζαν εξωτερικά με τσουρέκια, αλλά όταν τα έκοβες ήταν θεόσκληρα. Έτσι, για χρόνια είχα σταματήσει να φτιάχνω τσουρέκια. Η Μαρία έκανε κάποιες προσπάθειες, κι αυτές αποτυχημένες και απαγορέψαμε την συνέχιση των προσπαθειών. Μέχρι πρόσφατα που σ' ένα ζάπινγκ έπεσα πάνω σε μια εκπομπή του νέου καναλιού "Ε" με τον παλιό μαγειροπαρουσιαστή Ευτύχη Μπλέτσα που έφτιαχνε τσουρέκια. Η Μαρία, που πάντα είχε στο νου της να φτιάξουμε σπιτικά τσουρέκια, είπε να ξαναδοκιμάσουμε. Έριξα μια ματιά και τα βασικά υλικά (αλεύρι - μαγιά - αυγά) ήταν τα ίδια. Έτσι το προσπαθήσαμε και πάλι παντρεύοντας τις οδηγίες (η κυρία στο βίντεο είναι αναλυτική ενώ οι οδηγίες που γράφει από κάτω είναι πολύ περιληπτικές και μερικά πράγματα τα κατάλαβα απ' αυτές που είχα) κι αυτή τη φορά πετύχανε!). Κι αφού πετύχανε, ρίξαμε και μια δεύτερη δόση την επόμενη μέρα γιατί η πρώτη κάτι να δοκιμάσουμε, κάτι να μοιράσουμε, δεν έμεινε ούτε η μισή!

Κοκορέτσι

Το κοκορέτσι της φωτογραφίας είναι ετοιματζίδικο. Από ταβέρνα. Έτσι είναι αρκετά χοντρό. Όταν το φτιάχνω εγώ είναι πολύ πιο λεπτό. Και το φτιάχνω συνήθως το Πάσχα, γι' αυτό και έχει θέση αυτές τις μέρες στα επετειακά φαγητά (και όχι μόνο). Μπορεί να είναι κυρίως φαγητό, αλλά τις περισσότερες φορές είναι συνοδευτικός μεζές, τα υλικά του είναι αρκετά δύσκολα για τον οργανισμό. Χοληστερίνη, πίεση και άλλες δυνάμεις καραδοκούν κι έτσι χρειάζεται μέτρο στην απόλαυσή του. Κάποια εποχή μάλιστα, είχε απαγορευτεί απ' την Ευρωπαϊκή Ένωση (ή ήταν τότε ακόμα ΕΟΚ; ).

Αποκριάτικα έθιμα

Τέτοιες αποκριάτικες μέρες το πιο συνηθισμένο έθιμο είναι τα μασκαρέματα. Αυτό γινόταν και στο χωριό. Οι άνθρωποι άλλαζαν πρόσωπα μέσα από προσωπεία κοινώς μάσκες που τις όμως εμείς τις λέγαμε μουτσούνες. Η πιο συνηθισμένη αλλαγή ήταν η αλλαγή φύλλου: ο άντρες ντύνονταν γυναίκες (και μάλιστα χωρίς πολλά πολλά ντυσίματα) κι οι γυναίκες (λίγες αυτές) ντύνονταν άντρες! Επίσης, έβαφαν τα πρόσωπά τους (κι η πιο άμεση μπογιά ήταν η μουτζούρα από το τζάκι). Τους μεταμφιεσμένους τους λέγαμε κουδουνάτους, αν και εγώ δεν πέτυχα ποτέ να κυκλοφορούν οι κουδουνάτοι με τα κουδούνια κρεμασμένα γύρω τους. Δεν καταλάβαινα γιατί του λένε έτσι μέχρι πολύ αργότερα που το είδα σε ντοκιμαντέρ το πώς ντύνονταν σε άλλα μέρη.

Λαγάνα

Για δες τι θυμήθηκε η Μαρία σήμερα πρωί πρωί. Συζητάγαμε για τις προμήθειες των ημερών και αναφέρθηκε η λαγάνα οπότε και πρότεινε να φτιάξουμε τη δική μας λαγάνα μιας και μας είχε δώσει συνταγή η (πάντα πολύτιμη) Μαίρη που μετράει με ποτήρια κι όχι με γραμμάρια:) (κι είναι Χιώτισσα στην καταγωγή, εξού και η μαστίχα). Έτσι αποφάσισα να την παρουσιάσω εδώ, μιας και είναι των ημερών. Η πρόταση είναι να γίνει στον αρτοπαρασκευαστή, αλλά προφανώς δεν είναι απαραίτητο, θα μπορούσε να ζυμωθεί και στο χέρι, απλά η μηχανή προσφέρει ευκολία και στάνταρ συνθήκες. Τις λαγάνες στο χωριό τις λέμε πίτες τον υπόλοιπο χρόνο, επετειακή είναι η χρήση τους, αλλά για άλλες επετείους, ας τις αφήσουμε τώρα :)

Κάλαντα

Καλή χρονιά. Σήμερα το ιστολόγιο (μπλογκ στα ελληνικά:) ) κρατώντας το ρυθμό της δημοσίευσης κάθε δεύτερη μέρα και κάτι νέου (εκτός από τις περιπτώσεις που η επικαιρότητα δεν παίρνει αναβολή) είναι μέρα να έχει κάτι καινούριο. Είχα σκεφτεί στην αρχή να βάλω καμιά γκουρμεδιάρικη συνταγή (αφού τις επετειακές τις βάζω λίγο πριν για να χρησιμοποιηθούν όταν είναι η μέρα τους). Μετά θυμήθηκα πως είχα κάπου ηχογραφημένο τον πατέρα μου να τραγουδάει τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς όπως τα έλεγαν παλιά στο Πλωμάρι. Κι αποφάσισα να τα ανεβάσω. Τόσο το κείμενο όσο και την ίδια την ηχογράφηση. Σκάλισα αρκετά να βρω που τα έχω καταχωνιασμένα. Γιατί η εγγραφή είχε γίνει με ένα μαγνητόφωνο της πλάκας πριν από καμιά 40αριά χρόνια. Την ανακάλυψα, την ψηφιοποίησα (με ένα εξάρτημα που είχα πάρει στη Γερμανία, αν και είδα πως υπάρχει κι εδώ, σε κάνα Λιντλ) και την προσφέρω.

Πρωτοχρονιάτικα έθιμα

Ιδού επιτέλους κι η φωτογραφία που έψαχνα. Πρωτοχρονιά του 81 ή του 82, μια απ' τις τελευταίες του παππού μου. Έχουμε μαζευτεί όλοι και μας κόβει τη βασιλόπιτα "αλά παλαιά"

Την πάτησα. Είχα σχεδόν ολοκληρώσει το σημερινό θέμα κι ήθελα να βάλω μια φωτογραφία. Αλλά αυτή δεν ήθελε να μπει. Και στην προσπάθειά μου αυτή, σβήστηκε όλο το περιεχόμενο. Έτσι τώρα πρέπει να τα ξαναγράψω όλα απ' την αρχή. Το κακό είναι πως δεν είμαι σίγουρος πως θα τα θυμηθώ όλα όσα είχα να γράψω. Γιατί τα είχα ξεφορτώσει :) από το μυαλό μου, κάτι θυμήθηκα να συμπληρώσω κάποια στιγμή και πάει λέγοντας. Και τώρα; Τέλος πάντων, ας προσπαθήσω και πάλι. Αφορμή για το σημερινό είναι τα χριστουγεννιάτικα έθιμα στα οποία αναφέρθηκα τις προηγούμενες μέρες. Μιας και υπάρχει σχέση ανάμεσα σ' αυτά και σε τούτα της πρωτοχρονιάς. Βέβαια, δεν είναι όλα ακριβώς έθιμα, οι συνήθειες που είχαμε ως οικογένεια είναι, αλλά τα ίδια περίπου έκαναν όλοι, άρα μάλλον είναι στην κατηγορία αυτή.

Βασιλόπιτα (Γιώργου)

Με τις βασιλόπιτες όπως και με τα τσουρέκια δεν τα πηγαίναμε καλά. Έτσι είχαμε καταλήξει μόνο στις αγοραστές που είχαν μια στάνταρ ποιότητα. Αυτό μέχρι πριν μερικά χρόνια που θα κάναμε πρωτοχρονιά στο εξοχικό του Γιώργου. Μας έφτιαξε τη βασιλόπιτα εκείνη τη μέρα και μας άρεσε πολύ. Σε όλους που ήμασταν παρόντες. Έτσι, επί τόπου, πήρα τη συνταγή. Την δοκίμασα κάμποσες φορές από τότε, πάντα με την ίδια επιτυχία, οπότε και την παρουσιάζω εδώ. Να σημειώσω πως η αρχική ιδέα ήταν από παρουσίαση στην τηλεόραση. Κάποιος ζαχαροπλάστης (δεν ξέρω ποιος) την είχε παρουσιάσει, αλλά με αναλογίες για εκατό άτομα. Προφανώς μακριά απ' ό,τι χρειάζεται κάποιος για το σπίτι του. Κι ο Γιώργος είχε κάνει τη σχετική προσαρμογή. Την είχα βάλει και στο παλιό μπλογκ πριν δυο χρόνια περίπου, αλλά ήταν μετά την πρωτοχρονιά. Χώρια που η θέση της είναι εδώ, που έχει κυρίως συνταγές. Έτσι είπα να το επαναλάβω τώρα, λίγες μέρες πριν την πρωτοχρονιά που όλο και κάποιος θα ενδιαφέρεται παραπάνω:)

Χριστουγεννιάτικα έθιμα

Να δώσω κι από δω τις ευχές μου στις Ευγενίες. Έχω δυο κουμπάρες μ' αυτό το όνομα. Είναι οι νονές των παιδιών μου που βαφτίστηκαν την ίδια μέρα, από διαφορετικές νονές που είχαν και οι δυο αυτό το όχι και τόσο συνηθισμένο όνομα. Προχωράω παρακάτω.
Χριστούγεννα αύριο. Οι ετοιμασίες δίνουν και παίρνουν. Τα παιδιά βγαίνουν για τα κάλαντα, οι γαλοπούλες (πρέπει να) έχουν ξεκινήσει να ετοιμάζονται για να μαγειρευτούν για το βραδινό γιορτινό τραπέζι, τα δώρα έχουν αγοραστεί. Όλα αυτά (μα όλα) που περιέγραψα μέχρι τώρα, είναι ξένα για μένα. Τίποτα απ' αυτά δεν μου θυμίζει τα Χριστούγεννα των παιδικών μου χρόνων στο χωριό. Και δεν είναι πολύ. Μόλις πριν καμιά πενηνταριά χρόνια. Δεν ξέρω πώς έκανα συγκρίσεις, κι αποφάσισα να κάνω ένα ταξίδι στα παλιά για να τα θυμηθώ και με την ευκαιρία να τα καταγράψω.

Μπριζόλες χριστουγεννιάτικες

Το 'πα και το ξαναλέω, πάλι θα το ξαναπώ. Τα Χριστούγεννα, το παραδοσιακό μας έδεσμα ήταν το χοιρινό. Πρωί - πρωί ο κόσμος έτρωγε μπριζόλες. Βέβαια, έτσι σκέτα, δεν γίνεται αισθητό το τι ακριβώς συνέβαινε. Γιατί μπορεί ίσως να φανταστεί κάποιος το να μυρίζει τσίκνα το χωριό, αλλά γευστικά αυτό τι σήμαινε; Γιατί ήταν κάτι το διαφορετικό από τις μπριζόλες που τρώγονταν τις άλλες μέρες; Καταρχάς το κρέας έτσι κι αλλιώς ήταν σπάνιο. Το χοιρινό δε, μόνο τα Χριστούγεννα υπήρχε. Τον άλλο καιρό, αν σφάζανε κάνα μοσχάρι και έπαιρναν (μερικοί) μοσχαρίσιες μπριζόλες, αλλιώς αρνιά και κατσίκια (ή και κοτόπουλο) τις σπάνιες φορές που το τραπέζι είχε κρέας. Απ' την άλλη, οι χριστουγεννιάτικες χοιρινές μπριζόλες είχαν ιδιαίτερη παρασκευή.Συνήθως το κρέας συνοδευόταν από κάτι άλλο για συμπλήρωμα (και για να χορτάσεις, εμένα μου φάνηκε αδιανόητο να φάω το αρνί του Πάσχα σκέτο, μόνο κρέας και σαλάτα, την πρώτη φορά που μου έτυχε, στο σπίτι του πεθερού μου, είπα να φτιάξω καμιά πατάτα κι αυτοί πάλι με κοίταγαν σαν ούφο - αφού έχουμε κρέας, γιατί να φάμε πατάτες). Επειδή όμως οι μπριζόλες αυτές τρώγονταν πρωί, δεν έπαιρνε για άλλα συνοδευτικά. Αλλά κάτι έμπαινε κι εκεί. Κρεμμύδι ψημένο. Αλλά πολλά έγραψα για εισαγωγή, ας δώσω το πώς και το τι.

Χοιρινό πρασοσέλινο

Όπως έγραφα τις προάλλες πρόκειται για το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο μεσημεριανό στο χωριό μου, (που εγώ το φτιάχνω σε διάφορες εποχές). Δηλαδή για την ακρίβεια, το σελινάτο είναι, την προσθήκη του πράσου την έμαθα στη λέσχη, στο πανεπιστήμιο, στα Γιάννενα. Και μου άρεσε πολύ το πάντρεμα και το υιοθέτησα (και ζήλεψε κι η μάνα μου και το φτιάχνει κι αυτή έτσι). Του προσθέτει μια γλύκα.

Γαλοπούλα γεμιστή

Χριστούγεννα κοντεύουνε, καιρός για να ετοιμαζόμαστε για τα καθιερωμένα επετειακά φαγητά. Στο χωριό μου, το καθιερωμένο φαγητό για τη μέρα αυτή είναι οι χοιρινές μπριζόλες (με κρεμμύδι) το πρωί και το χοιρινό σε σελινάτο το μεσημέρι. Αλλού (πού αλήθεια; πότε μπήκε το συγκεκριμένο έθιμο στην Ελλάδα; Αγνοώ) η μέρα θέλει γαλοπούλα γεμιστή στο φούρνο. Και γεμίζουν τα σουπερμάρκετ με κατεψυγμένες γαλοπούλες (κυρίως από την Αμερική). Για χρόνια την απέφευγα. Έτσι κι αλλιώς, μια φορά ή δυο που είχα φάει την είχα χαρακτηρίσει ως το πιο άνοστο κρεατικό. Αλλά πέρυσι την βρήκα σε προσφορά (δώρο νομίζω) με κάποια εφημερίδα κι είπα να δοκιμάσω να την μαγειρέψω εγώ. Έψαξα στο ίντερνετ, βρήκα διάφορες συνταγές και μια απ' αυτές μου φάνηκε να μου ταιριάζει (ήταν από τις Συνταγές της παρέας, ένα σάιτ που εμπιστεύομαι γενικότερα). Την έφτιαξα ψητή (ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες) κι όλοι είχαμε να λέμε πόσο νόστιμο ήταν το αποτέλεσμα. Έτσι, είπα να την παρουσιάσω κι εδώ. Είναι κάπως μπελαλίδικη, αλλά αξίζει τον κόπο.

Κρέμα από σιτάρι (Κολλυβόζουμο)

Ένα "γλύκισμα" απ' τα παλιά. Υγιεινό και θρεπτικό και νηστίσιμο. Όταν βράζανε τι σιτάρι για να κάνουν κόλλυβα, το ζουμί που έμενε είχε μέσα του τη μυρωδιά και τη νοστιμιά (αλλά και άλλα συστατικά) του σταριού. Και σκέφτηκαν πως είναι κρίμα να το πετάξουνε. Έτσι, το έδεσαν με λίγο αλεύρι (και μάλιστα ψημένο για να έχει μεγαλύτερη πηκτική ικανότητα) και λίγη ζάχαρη κι έφτιαξαν μια νοστιμότατη κρέμα. Και μιας και την έφτιαχναν με το ζουμί από κόλλυβα, την είπαν κολλυβόζουμο. Η μάνα μου όμως διάφορα νόστιμα που φτιάχνονταν εις μνήμην, τα έφτιαχνε και χωρίς να υπάρχει τέτοια αφορμή. Άμα κάτι της (και μας) αρέσει, γιατί θα πρέπει να περιμένουμε να υπάρχει δυσάρεστο γεγονός για να το απολαύσουμε. Και μιας και η Ειρήνη ξετρελαίνεται με την κρέμα αυτή, της την φτιάχνει τακτικά.

Οβελίας με ψήσιμο αλά Λιβαδειά

Όπως έγραφα τις προάλλες, πριν μερικά χρόνια βρέθηκα για Πάσχα σε χωριό της Λιβαδειάς (αλήθεια πώς γράφεται; η Βικιπαίδεια δέχεται τρεις διαφορετικές γραφές, στα επίσημα είναι το καθαρευουσιάνικο Λεβάδεια), καλεσμένος από φίλους να ψήσουμε το αρνάκι μας. Κι εκεί είδα μαι άλλη τεχνική, ενδιαφέρουσα, εντυπωσιακή, ξεκούραστη που όμως προϋποθέτει να υπάρχουν κατάλληλες υποδομές. (Μαι περίληψη έδωσα όταν έγραφα για την πορτοκαλόπιτα :) ) Το αρνί προετοιμάζεται και σουβλίζεται κανονικά (και συνήθως είναι και μεγαλούτσικο). Η διαφορά είναι στη συνέχεια.

Οβελίας

Μέρες που έρχονται λέω να συνεχίσω τα πασχαλινά με τον παραδοσιακό οβελία. Γιατί παραδοσιακό; Γιατί υποτίθεται πως έτσι γιορτάζεται το Πάσχα. Στο χωριό μου βέβαια, τέτοιες συνήθειες δεν είχαμε (και ακόμα δεν τις απέκτησαν). Ναι, το Πάσχα τρώμε αρνί (ή κατσίκι) αλλά μόνο ένα μπούτι ή μια σπάλα (η τελευταία συνήθως γεμιστή). Σούβλα δεν έχει αφού τα κατσικάκια και τ' αρνάκια δεν είναι και τόσο πολλά. Εγώ πρώτη φορά έφαγα αρνί στη σούβλα στο σπίτι του πεθερού μου, στον Πειραιά. Αυτός με έμαθε και πώς να ετοιμάζω ένα αρνί για να σουβλιστεί (η διαφωνία μας ήταν στο βάρος. Ποτέ δεν συμβιβάστηκα με τα πολλά κιλά). Αν και, το πρώτο που έφτιαξα μόνος μου (δηλ. παρέα και με άλλους άσχετους) ήταν στη Δάφνη Καλαβρύτων όπου πρωτοδούλεψα ως καθηγητής, το Πάσχα του 1991.

Μαγειρίτσα Παραδοσιακή

Πάσχα έρχεται. Ανάμεσα στα άλλα παραδοσιακά εδέσματα είναι και η μαγειρίτσα. Που τρώγεται μετά το "Χριστός Ανέστη" (κι από μερικούς και νωρίτερα, αλλ' αυτό είν' άλλο θέμα). Η σύνθεση της μαγειρίτσας είναι τέτοια που σηκώνει πολλή κουβέντα. Σ' άλλους αρέσει και σ' άλλους όχι. Κάποιοι π.χ. αντί για μαγειρίτσα βάζουν μια απλή κρεατόσουπα ή και κοτόσουπα. Και στο σπίτι μας παλιά, αυτό κάναμε. Τελικά όμως είδα πως αν κάνεις σωστά την προετοιμασία το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Έτσι αποφάσισα πως καλό είναι να παρουσιάσω την παραδοσιακή συνταγή.

Παπούδα (Τούλας)

Στα Σέρρας πρωτοδοκίμασα παπούδα. Και πολύ μ' άρεσε. Δεν ξέρω αν τη φτιάχνουν και άλλη εποχή, αλλά είναι πασχαλινός μεζές. Όταν τη φτιάξεις γίνεται μπόλικη, αλλά μόνο σαν μεζέ μπορώ να το θεωρήσω γιατί για φαγητό είναι μπόμπα. Ακόμα και οι δυο - τρεις κουταλιές που συνήθως τρώμε είναι ζόρικες. Μιας και τα υλικά της είναι όλα ένα κι ένα για να ανατρέψουν κιλά, χοληστερίνες κλπ. Προσπαθούμε να την κάνουμε πιο ελαφριά αλλά ό,τι και να γίνει μικρή η βοήθεια. Η Τούλα που μου τη δίδαξε την φτιάχνει συνήθως έτσι, ολόκληρη, σε ταψί. Γίνεται όμως και σε μικρά κομμάτια, ατομικά. Τότε, βέβαια, μάλλον δεν μιλάμε για παπούδα αλλά για τζι(γ)εροσαρμάδες.

Μπακαλιάρος τηγανητός

Εικοστή πέμπτη Μαρτίου μεθαύριο και η παράδοση απαιτεί ψάρι. Και το πιο συνηθισμένο ψάρι για κείνη τη μέρα είναι ο μπακαλιάρος. Με συνοδεία σκορδαλιάς συνήθως. Κι όταν λέμε μπακαλιάρος εννοούμε παστός μπακαλιάρος. Που για να τον μαγειρέψεις πρέπει πρώτα να τον ξαλμυρίσεις καλά. Κι όχι μόνο. Πρέπει και να τον καθαρίσεις απ' την πέτσα αλλά και τα κόκαλα (που των ψαριών εμείς στο χωριό μου τα λέμε άγανα κόκαλα έχει το κρέας). Γιατί με είχαν καλέσει κάποτε να μου κάνουν το τραπέζι μετά την παρέλαση κι ο μπακαλιάρος που σερβιρίστηκε δεν τρωγότανε. Είχε και τα τρία κακά!