Πίτα με κρασί

Καινούργιες αφάλες από τον Σαραντάκο. Έγραφε προχτές για το πώς πίνεται το κρασί (δυο χρονογραφήματα του Βάρναλη) και κάπου έγραψε για κρασοψιχιά (ψωμί μέσα σε κρασί). Και κοίτα σύμπτωση, λίγη ώρα πριν το διαβάσω, είχα σημειώσει να γράψω για το έθιμο του ψωμιού με το κρασί που υπάρχει στο χωριό μου, ένα έθιμο όμως που δεν είναι για ευχάριστες καταστάσεις.

Όταν στην Ήπειρο λένε πίτα εννοούν σε ένα ταψί (ρηχό, συνήθως, και μεγάλο) να στρώσουν φύλλο ζύμης από κάτω, φύλλο από πάνω και στη μέση γέμισμα. Το γέμισμα μπορεί να είναι από τυρί, από σπανάκι, από λάπατα, από κιμά από ό,τι φανταστεί ο καθένας. Το ίδιο και στη Θεσσαλία. Λίγο παραπάνω στην κεντρική Μακεδονία αυτό το λένε μπουγάτσα. Υποτίθεται ότι η μπουγάτσα έχει άλλου είδος φύλο αλλά βασικά αν είναι σχετικά λεπτό, ο όρος γίνεται δεκτός :)

Στο χωριό μου όμως, όταν λέμε πίτα εννοούμε κάτι άλλο. Τελείως άλλο. Τη λαγάνα.  Ίσως λίγο πιο χοντρή και ψωμωμένη αλλά λαγάνα. Τόχω  ξαναγράψει κάποιες φορές, η τελευταία όταν έγραφα για τους φούρνους του χωριού. Που έγραψα και πως παλιά, κάθε φορά που η γιαγιά μου θα ζύμωνε μας έφτιαχνε και καμιά λαγάνα που πολύ μας άρεσε. Πίτα δηλαδή έφτιαχνε, κι όταν μ' έστελνε να πάω στο φούρνο και να πω ότι η γιαγιά θα ζυμώσει πήγαινα και έλεγα "πίτα γιαγιά"! Ότι δηλαδή η γιαγιά θα ετοιμάσει ψωμί και θα μου φτιάξει και πίτα (εμένα το τελευταίο μ' ενδιέφερε, ο φούρναρης καταλάβαινε τα υπόλοιπα).

Η πίτα η δικιά μας είναι (προφανώς) η πίτα της Τουρκίας. Pide τη λένε εκεί, αλλά και Pita. Κι η φωτογραφία παραπάνω, από τούρκικο σάιτ είναι. Βλέπετε οι γείτονες τη λαγάνα τους τη λένε πίτα. Και το ξέρουμε καλά και στην Ελλάδα κι ας το ξεχνάμε: όταν πάμε να πάρουμε κάνα τυλιχτό από σουβλατζίδικο, πίτα είναι το βασικό υλικό. Και ναι μεν εμείς (κι οι Βορειοελλαδίτες) θα ζητήσουμε πίτα με σουβλάκι ή με γύρο ή με ό,τι γουστάρουμε τέλος πάντων, αλλά οι Αθηναίοι την ξεχνάνε τελείως αφού γι' αυτούς σουβλάκι είναι ντε και καλά το τυλιχτό κι έτσι μπορεί να παραγγείλουν σουβλάκι με γύρο (κλασσική διαφωνία βορείων και νοτίων :) ). Να προσθέσω πως η σουβλακόπιτα των Τούρκων (όπως και των Κυπρίων) είναι σαν φάκελος, ανοίγει και μπαίνουν τα υλικά μέσα και δεν τυλίγεται όπως στα καθ' ημάς.

Το "πρόβλημα" είναι ότι η πίτα - λαγάνα σε μας, είναι μεν ωραία αλλά είναι συνδεδεμένη με δυσάρεστες καταστάσεις: είναι η πίτα που μοιράζεται αμέσως μετά από κηδεία αλλά και πριν από μνημόσυνα. Όταν γίνει η ταφή και αυτοί οι οποίοι έχουν συνοδεύσει το φέρετρο μέχρι το νεκροταφείο αποχωρούν, στην έξοδο στέκονται γυναίκες με ένα μπουκάλι ούζο για να πλυθούν,να απολυμανθούν και να αναζωογονηθούν οι αποχωρούντες αλλά και με πανέρια που έχουν πίτες και τυρί ή/και κρασί. Οι γυναίκες αυτές, οι πανερούδες ήταν φτωχές γυναίκες που αναλάμβαναν αυτό το ρόλο και παλιότερα η αμοιβή τους ήταν από τα ρούχα του πεθαμένου. Κι έτσι όταν κάποιος αποκτήσει κάτι που δεν του ταιριάζει ακριβώς, λέμε (ή λέγαμε) "πανέρι σήκωσες και το πήρες". Τελευταία, ανάλογα την εποχή μπορεί, αντί για πίτα και τυρί, να υπάρχει κάνα δροσιστικό φρούτο όπως καρπούζι ή σταφύλι. Επίσης, αν η κηδεία γίνει γρήγορα και δεν προλαβαίνει να βγάλω φούρνος πίτες αντικαθιστούμε τις πίτες με φρυγανιές που όμως δεν έχουν την ίδια χάρη.

Τα πανέρια για τις πίτες αυτές είναι ειδικά. Δεν είναι τα καθημερινά πανέρια που μπορεί να χρησιμοποιηθούν (ή να χρησιμοποιούνταν παλιά) για να βάζεις διάφορα πράγματα. Αυτά είναι πανέρια για τις πίτες και τα έχουν λίγοι κι όποιος θέλει να μοιράσει πίτες τα δανείζεται απ' τους έχοντες. Είναι στολισμένα στο πάνω μέρος με ημικυκλικές απολήξεις που τα κάνουν πολύ όμορφα. Μέσα στο πανέρι στρώνεται μια πετσέτα (μεσάλα) που κι αυτή είναι επί τούτου φυλαγμένη. Με γερανιά χρώματα (μια απόχρωση του μπλε) σε λουρίδες που εναλλάσσονται με τα κόκκινα και τα άσπρα (η φωτογραφία τα λέει καλύτερα).

Όπως είπα, μερικές φορές αντί για το τυρί η πίτα συνοδεύεται με κρασί (αν και μπορεί και να συνυπάρχουν). Όμως η πίτα με το κρασί μοιράζεται και πριν από μνημόσυνο ως ειδοποιητήριο πως το Σάββατο (οπότε το μοίρασμα γίνεται Πέμπτη) ή την Κυριακή (μοίρασμα Παρασκευή) θα γίνει το μνημόσυνο του τάδε (για σαράντα ή για ανακομιδή λειψάνων που είναι μεγάλα μνημόσυνα, τα άλλα τα μικρά περνάνε στο έτσι).

Αλλά και στην επέτειο του θανάτου κάποιου (τ' αλλαξοχρόνια) συνηθίζεται να μοιράζουμε πίτα με κρασί να δείξουμε πως τον θυμόμαστε. Για παράδειγμα πριν ένα μήνα περίπου ήταν η επέτειος του θανάτους της μάνας μου. Είμαι σίγουρος ότι η ξαδέρφη μου, η Βατώ, θα φρόντισε να μοιραστούν κάνα δυο πίτες στη γειτονιά (με κρασί είπαμε που το φτιάχνει πολύ πετυχημένο). Επίσης, μιας και αύριο είναι ψυχοσάββατο, χτες σίγουρα μοιράστηκαν πίτες στο χωριό, κι όχι μόνο από έναν.

Η μάνα μου όταν ζούσε  έλεγε ότι η πίτα δεν είναι μόνο για τους πεθαμένους αλλά και για τους ζωντανούς. Και μιας και μας άρεσε, το καλοκαίρι παράγγελνα μια μικρή πίτα στον φούρναρη (του κιλού η μικρή γιατί μπορεί να είναι και ενάμισι ή και δίκιλη). Έφτιαχνε το κρασί όπως έπρεπε και την τιμούσαμε δεόντως.

Να πω και πώς φτιάχνεται το κρασί που μοιράζεται με την πίτα, Παίρνουμε ημίγλυκο (ή γλυκό αν βρεθεί) κόκκινο κρασί. Σ' αυτό ούτως ή άλλως θα προστεθεί ζάχαρη (ζεσταίνουμε ελάχιστο νερό και λιώνουμε τη ζάχαρη, να διαλυθεί πολύ καλά - η αναλογία είναι 1 κιλό γλυκό κρασί - μισό κιλό ζάχαρη, μπορεί και παραπάνω, ανάλογα πόσο γλυκό είναι το κρασί, η Βατώ μου λέει πως δεν βάζει νερό, προτιμάει να ζεστάνει το κρασί απευθείας) κι όταν κρυώσει την ανακατεύουμε με το κρασί. Προσθέτουμε γαρύφαλλο, κανέλα κι άλλα μπαχαρικά, ανάλογα τι θέλει ο καθένας και γίνεται ένα ωραίο μυρωδάτο κρασί. Η πίτα κόβεται σε μεγάλα τετράγωνα κομμάτια. Παίρνουμε ένα κομμάτι και το βουτάμε στο κρασί και το τρώμε και το απολαμβάνουμε λέγοντας λόγια συγχώρεσης γι' αυτούς που προς τιμήν τους γίνεται η διαδικασία.

ΥΓ Φωτογραφίες για το άρθρο δεν είχα. Ποτέ δεν σκέφτηκα να βγάλω φωτογραφία κάποια στιγμή της διαδικασίας (δεν τόχα στο νου μου να γράψω). Το άρθρο αυτό το έστειλα στο Νίκο αν τον ενδιαφέρει για το μπλογκ του και το ήθελε. Μου ζήτησε λοιπόν αν είχα καμιά φωτογραφία για να το συνοδέψει. Και μιας κι είχα αναφέρει τη Βατώ, έριξε την ιδέα να μπορεί να βοηθήσει εκείνη. Την πήρα τηλέφωνο κι αφού με μάλωσε που το θυμήθηκα τελευταία στιγμή κι ενώ είχαν ήδη περάσει με πίτα νωρίτερα (το ψυχοσάββατο που λέγαμε) προσφέρθηκε να φωτογραφίσει μια αναπαράσταση. Έτσι κι αλλιώς τα σύνεργα τα έχει: και πανέρι και πετσέτα (και λεκάνη για το κρασί). Τα έστησε, τα φωτογράφησε και μου τα έστειλε. Την ευχαριστώ και γι' αυτό!
Αλλά κι ένα ευχαριστώ στον Νίκο τον Σαραντάκο (τον Νικοκύρη) που μου κάνει την τιμή να δημοσιεύει στο ιστολόγιό του τις ιστορίες μου αυτές που αλλιώς θα τις διάβαζαν πολύ πολύ λιγότεροι.