Παλιάς μισθοδοσίας δημοσίου συνέχεια

Στο προηγούμενο έγραφα για τα πρακτικά θέματα της μισθοδοσίας στο δημόσιο τα χρόνια πριν το 2011. Βασικά στα πολύ πριν, αρχές δεκαετίας του 1990. Γιατί κάποια στιγμή υπήρξε κάποια πρόοδος, αλλά με πολλούς περιορισμούς. Συνεχίζω λοιπόν σήμερα για το πλαίσιο της μισθοδοσίας (πώς γίνονταν οι υπολογισμοί) και μετά για το πώς βρίσκαμε πατέντες να μας βοηθάει η τεχνολογία. Να προειδοποιήσω πως το σημερινό είναι μακρύ και κουραστικό μιας κι έχει αρκετές λεπτομέρειες σχετικά με υπολογισμούς.

Στον ιδιωτικό τομέα τα πράγματα ήταν απλά. Μισθός επί το ποσοστό του ΙΚΑ (νυν ΕΦΚΑ) που αντιστοιχεί στον εργοδότη, επί αυτό που αντιστοιχεί στον εργαζόμενο. Αθροίζεις τις εισφορές εργοδότη και εργαζόμενου, βρίσκεις και το πόσος φόρο πρέπει να παρακρατηθεί, αφαιρείς απ' τον εργαζόμενο και τέλος. Βέβαια μπορεί να υπάρχουν κάποια επιδόματα, αλλά αυτά συνήθως είναι μέσα στο μισθό. Την εποχή εκείνη υπήρχε μια επιπλέον δυσκολία: Για ν' αποδείξεις πως πληρώθηκαν οι εισφορές πήγαινες με το μετρητό κι αγόραζες ένσημα - κάτι μικρά χαρτάκια που τα κόλλαγες σ' ένα βιβλιάριο στην αρχή και σε κάτι καρτέλες αργότερα (το αργότερα σχετικό, εγώ από τη στιγμή που πρωτοασφαλίστηκα το 1979 καρτέλα πήρα, ΔΑΤΕ, Δελτίο Ασφαλιστικής Ταυτότητας & Εισφορών). Δεν ήταν εύκολο να παίρνεις χαρτάκια για την τελευταία δραχμή οπότε έπρεπε να γίνει στρογγυλοποίηση στο κατοστάρικο. Κι έπαιρνες χαρτάκια για τόσες δεκάδες χιλιάδες, τόσες χιλιάδες και τόσα κατοστάρικα. Τώρα, αν το ταμείο δεν είχε εκείνη τη στιγμή αυτά ακριβώς που ήθελες γίνονταν συνδυασμοί. Να σημειώσω πως η στρογγυλοποίηση γινόταν αλλάζοντας λίγο τις εισφορές του εργοδότη (κι ήταν λογικό, ο εργαζόμενος θα ήταν ή μόνιμα κερδισμένος ή μόνιμα χαμένος, αντίθετα ο εργοδότης που έχει πολλούς εργαζόμενους από άλλον κερδίζει από άλλον χάνει, το τελικό αποτέλεσμα μία η άλλη).

Τα ΔΑΤΕ είχαν μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από Α4. Όταν χρειάστηκα αντίγραφα δεν μπορούσα να το κάνω στο σπίτι και χρησιμοποίησα το φωτοαντγραφικό σχολείου - που όμως ήταν μόνο ασπρόμαυρα. Στην πραγματικότητα τα ένσημα είχαν χρώματα και μάλιστα άλλο οι δεκάδες, άλλο οι χιλιάδες κλπ.

Αργότερα άρχισαν κάποια στιγμή να γίνονται αυτά ηλεκτρονικά και ο λογιστής δεν έχει να κουνηθεί απ' την καρέκλα του: συνδέεται με το ΙΚΑ και συμπληρώνει την ΑΠΔ (Αναλυτική Περιοδική Δήλωση) που λέει ποιοι ήταν οι εργαζόμενοι το προηγούμενο τρίμηνο, πόσο ήταν οι αποδοχές και πόσες οι εισφορές τους. Αφού ξέρει τα ποσά, συνδέεται με την τράπεζα, μεταφέρει ηλεκτρονικά τα λεφτά κι όλα καλά και άγια (για μεγάλο διάστημα παρόλο που οι ΑΠΔ συμπληρώνονταν ηλεκτρονικά οι πληρωμές εξακολουθούσαν να γίνονται με μετρητά, αλλά ας το παραβλέψουμε αυτό).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΙΣΦΟΡΩΝ ΑΠΟ 1/1/2023

Κλάδοι ασφάλισης (διατάξεις Ν 4670/2020)	Εισφορές εργοδότη %	Εισφορές ασφαλισμένου %	Σύνολα Εισφορών %
1. Κύρια σύνταξη (άρθρο 34, Ν 4670/2020)	13,33	6,67	20,00
2. Επικουρική ασφάλιση (άρθρο 45, Ν 4670/2020)	3,00	3,00	6,00
3. Υγειονομική περίθαλψη (άρθρο 37, Ν 4670/2020)
· Παροχές σε είδος	4,30	2,15	6,45
· Παροχές σε χρήμα	0,25	0,40	0,65
4. Συνεισπραττόμενες:
· Κλάδος ανεργίας	1,20	1,20	2,40
· Λογαριασμός Προστασίας Εργαζομένων από Αφερεγγυότητα Εργοδότη (Ν 1836/1989)	0,15	-----	0,15
· Ενιαίος Λογαριασμός για την Εφαρμογή Κοινωνικών Πολιτικών	0,06	0,10	0,16
· ΟΕΕ (Εργατική Εστία)	-----	0,35	0,35
Σύνολα	22,29	13,87	36,16

Βέβαια, τα ποσοστά του ΕΦΚΑ δεν είναι για ένα πράγμα όλα. Στον παραπάνω πίνακα φαίνονται πώς βγαίνουν τα ποσοστά φέτος (και βλέπω πως έχουν μειωθεί, κάποτε το σύνολο ήταν πάνω από 43%). Για να βγει το κάθε ένα από τα ποσοστά του εργοδότη και του εργαζόμενου προστίθενται διάφορα επιμέρους: τόσα για περίθαλψη τόσο για κύρια και επικουρική σύνταξη, τόσα για ανεργία κλπ. Όμως τον επιμερισμό τον κάνει ο ΕΦΚΑ, δεν κάθεται ο λογιστής να χωρίσει πόσα θα πάρει ο κάθε οργανισμός.

Στο δημόσιο άρχιζαν να γίνονται πιο σύνθετα. Γιατί το δημόσιο για να βγάλει το μισθό πρόσθετε διάφορα ποσά. Υπήρχε ο βασικός μισθός που ήταν όμως κι αυτός σε 4 κομμάτια: Βασικός, χρονοεπίδομα, επίδομα εξομάλυνσης και ΑΤΑ. Τώρα, τι νόημα είχε να είναι χωριστά καθένα απ' αυτά αφού όλοι τα έπαιρναν, δεν το ξέρω.

Να διευκρινίσω εδώ ότι το όλοι είναι σχετικό, ανάλογα με το είδος της εκπαίδευσης που είχαν: υπήρχαν 36 κλιμάκια (ΜΚ). Ο βασικός μισθός ήταν τόσος για το ΜΚ 36 και για κάθε επόμενο άλλαζε κατά κάποιο ποσό. Ο νεοεισερχόμενος στο δημόσιο ξεκίναγε από κάποιο και κάθε δυο χρόνια κατέβαινε ένα. Όσοι ήταν ΥΕ - υποχρεωτικής εκπαίδευσης (απόφοιτοι δημοτικού ή τριτάξιου γυμνάσιου, ανάλογα την εποχή που πήγαν σχολείο) άρχιζαν απ' το 36, σε 35 χρόνια που ήταν το μέγιστο της υπηρεσίας μπορούσαν να πάρουν 17 κλιμάκια και να φτάσουν μέχρι το 19. Ανάλογα οι ΔΕ - δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (λυκείου ή εξαταξίου γυμνασίου), οι ΤΕ (τεχνολογικής εκπαίδευσης, απόφοιτοι ΚΑΤΕΕ ή ΤΕΙ) και οι ΠΕ (πανεπιστημιακής εκπαίδευσης τετραετών σχολών). Εμείς οι εκπαιδευτικοί είμαστε ΠΕ έτσι ξεκινούσαμε με το 18 κι φτάναμε στο 1. Όσοι είχαν παραπάνω (υποχρεωτικά) χρόνια σπουδών ξεκινούσαν από πιο μικρά (16 ή 15 κατευθείαν) αλλά μετά το 1 δεν είχε τίποτα. Αργότερα λιγόστεψαν τα ΜΚ, έγιναν 28, εμείς ξεκινάγαμε με το 16 ενώ τώρα έχει αλλάξει, όλοι ξεκινάνε από το 1 κι ανεβαίνουν (μόνο που άλλες αποδοχές έχει το 1 του ΥΕ κι άλλες του ΠΕ), πάλι με κάποιους συντελεστές διαμορφώνονται.

Το χρονοεπίδομα ήταν 4% του βασικού μισθού για κάθε διετία, αν και το πρώτο το έπαιρνες όταν έκλεινες χρόνο από την πρόσληψη. Έτσι κάθε χρόνο έβλεπες κάποια αύξηση είτε γιατί έπαιρνες ΜΚ είτε γιατί έπαιρνες χρονοεπίδομα. Να σημειώσω πως οι αναπληρωτές δεν έπαιρναν ΜΚ κι έτσι περίμεναν μόνο το χρονοεπίδομα στη διετία. Βέβαια, οι περισσότεροι δεν είχαν και τα άπειρα χρόνια μέχρι να διοριστούν, οι μαθηματικοί μετά από 5 - 6 χρόνια αναπληρωτές διορίζονταν (κι ήμασταν αυτοί με τη μεγάλη αδιοριστία).

Το επίδομα εξομάλυνσης ήταν στην αρχή μια πατέντα που στους μικρούς μισθούς ήταν μεγάλο κι όταν ο βασικός μεγάλωνε (το ΜΚ μίκραινε) μίκραινε και το επίδομα εξομάλυνσης. Αυτό άλλαξε πολύ γρήγορα, κι ήδη το 1990 που ξεκίνησα να δουλεύω εγώ αυξανόταν κάθε διετία κι αυτό. Να σημειωθεί πως το μισθολογικό σύστημα που περιγράφω ξεκίνησε γύρω στο 1983, με το λεγόμενο ενιαίο μισθολόγιο.

ΑΤΑ. Την έχω αναφέρει κι άλλη φορά. Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή σημαίνει. Δηλαδή το να αυξάνονται οι μισθοί αυτόματα κάθε τετράμηνο. Στην αρχή ήταν προκαταβολικά αλλά αργότερα γινόταν εκ των υστέρων. Μια επιτροπή υπολόγιζε πόσο θα αυξηθεί ή αυξήθηκε ο τιμάριθμος το επόμενο ή το προηγούμενο τετράμηνο κι οι μισθοί αυξάνονταν κατά τόσο. Έτσι μιας κι ο τιμάριθμος ανέβαινε με γρήγορους ρυθμούς η αγοραστική δύναμη των εργαζόμενων δεν μειωνόταν σημαντικά. Η ΑΤΑ ήταν και για το δημόσιο και για τον ιδιωτικό τομέα. Αλλά ενώ ο τελευταίος έβαζε τους καινούριους μισθούς, το δημόσιο την υπολόγιζε χωριστά μ' έναν αλγόριθμο αρκετά ζόρικο κι αυτός που την υπολόγιζε έπρεπε να ξέρει ιστορία (κι η χρήση υπολογιστικών μηχανών έγινε απαραίτητη). Η ΑΤΑ καταργήθηκε απ' την κυβέρνηση (του πατρός) Μητσοτάκη (τότε που ειπώθηκε πως 0+0=14) αλλά οι αυξήσεις έπρεπε να συνεχιστούν κι έτσι δίνονταν με άλλο όνομα, αλλά στα λογιστικά του δημοσίου σ' αυτόν τον κωδικό έμπαιναν: 0225 ΑΤΑ,

Από και πέρα υπήρχαν διάφορα "επιδόματα": γάμου, παιδιών, "ειδικό"!, θέσης, ανθυγιεινό, βιβλίων, ΔΕΤΕ και πάει λέγοντας, αφού θεωρητικά υπήρχε ενιαίο μισθολόγιο όταν κάποιος κάδος διεκδικούσε αύξηση, αυτή ήταν με μορφή επιδόματος που καταβαλλόταν όμως περιοδικά, κάθε μήνα ή κάθε τρίμηνο (οι εκπαιδευτικοί είχαμε τα τρίμηνα, επίδομα εξωδιδακτικής απασχόλησης το είχαν βαφτίσει - το να βρεθεί όνομα που να το δικαιολογεί κάπως ήταν μεγάλο στοίχημα, για κάποια είχαν δοθεί αστεία ονόματα - π.χ. ανοίγματος θυρών - που αργότερα λοιδορήθηκαν για το όνομα κι όχι για την ουσία).

Μ' αυτά και μ' αυτά, για να βρεθεί ο μισθός ενός εργαζόμενου στο δημόσιο έπρεπε να προστεθούν διάφορα ποσά: κατ' ελάχιστον 3 (στα οποία γίνονταν κι οι διάφορες κρατήσεις) κι από κει και πέρα άλλα που δεν είχαν καθόλου ή είχαν μικρές κρατήσεις.

Πάμε τώρα στις κρατήσεις. Αν ο εργαζόμενος στο δημόσιο ήταν με σχέση ιδιωτικού δικαίου (π.χ. αναπληρωτής) πλήρωνε ΙΚΑ και το πώς γινόταν το είπαμε: σύνολο αποδοχών, κομπιουτεράκι, εισφορές, φόρος, τέλος (για το ΙΚΑ όλες οι αποδοχές είχαν τις ίδιες εισφορές, δεν υπήρχαν διαφοροποιήσεις αν ήταν βασικός μισθός ή επίδομα - και το ίδιο ίσχυσε και για το δημόσιο για όσους πρωτοασφαλίστηκαν μετά την 1/1/1993, τους νέους ασφαλισμένους σ' αντιδιαστολή με μας που ήμασταν ασφαλισμένοι από παλιά, τους παλιούς ασφαλισμένους όπως ήταν η διάκριση).

Για το δημόσιο όμως οι κρατήσεις ήταν διαφορετικά. Πρώτα είπαμε πως πλήρεις κρατήσεις (ναι, για μας τους παλιούς) είχαν μόνο ο βασικός, το χρονοεπίδομα και η ΑΤΑ. Πάνω στο άθροισμα αυτών γινόταν η κράτηση για την επικουρική σύνταξη (ποτέ δεν κατάλαβα γιατί πρέπει να υπάρχει κύρια και επικουρική), σ' αυτό γίνονταν οι κρατήσεις για σύνταξη όταν άρχισαν να μας κρατάνε και για σύνταξη (μέχρι τότε ήταν αυτονόητη υποχρέωση του δημοσίου), σ' αυτό για το εφάπαξ και σ' αυτό τα περισσότερα για το μετοχικό (ήδη ανέφερα 4 κρατήσεις). Για το μετοχικό υπήρχε κράτηση για για τις υπόλοιπες αποδοχές αλλά μικρότερο ποσοστό (1% έναντι 4%) ενώ χωριστά ήταν η κράτηση για την υγεία που γινόταν στο σύνολο των αποδοχών. Αυτές ήταν οι κύριες κρατήσεις (που υπολογίζονταν χωριστά). Από κει και πέρα υπήρχαν διάφορες άλλες ανάλογα την ειδικότητα (π.χ. ΤΣΜΕΔΕ για τους μηχανικούς) ή κρατήσεις για εξαγορά χρόνου (τότε την έκαναν νωρίς, όχι όπως τώρα που περιμένουμε τελευταία στιγμή να δούμε πόση χρειαζόμαστε, οπότε κι αυξήθηκαν τα ποσοστά κατακόρυφα) ή κρατήσεις για δάνεια. Αυτές οι τελευταίες ήταν προσωπικές, δεν έβγαιναν με ποσοστό, ερχόντουσαν με ειδοποίηση απ' το ενδιαφερόμενο ταμείο αλλά αυτός που έκανε τους υπολογισμούς έπρεπε να είναι ενημερωμένος (για τα ποσά και μέχρι πότε).

Αφού υπολογίζονταν οι διάφορες κρατήσεις έβγαινε το ποσό που έμενε καθαρό στον εργαζόμενο και με βάση αυτό υπολογιζόταν ο φόρος. Όλες οι κρατήσεις; Όχι. Τα δάνεια δεν ήταν κρατήσεις, ήταν αποδοχές που όμως δίνονταν υπηρεσιακά. Έπρεπε να χωριστούν απ' τις υπόλοιπες. Και μετά το φόρο να βγει το πόσα θα πάνε στον εργαζόμενο και να μοιραστούν σε δυο δεκαπενθήμερα.

Ουφ. Τα υπολογίσαμε. Τώρα πρέπει να τα πάρουμε και στο χέρι. Αλλά γι' αυτό (όπως και το πώς έφταναν να γίνουν οι υπολογισμοί και τα σχετικά παρασκήνια) στο επόμενο.