Ονοματοθεσία δρόμων

Ακόμα ένα άρθρο που ξεκίνησε από ένα άρθρο στου Σαραντάκου σχετικά με τα ονόματα των δρόμων στους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης. Εκεί έμαθα και τον όρο ονοματοθεσία, μέχρι τότε ήξερα μόνο την ονοματοδοσία που όμως δεν την βλέπω στο ΛΚΝ, ευτυχώς την έχει ο Μπαμπινιώτης να μην σκέφτομαι πως δεν ξέρω τι λέω. Εκεί τα παλιά χρόνια, το μακρινό 1971, στα χωριά δεν είχαμε ονόματα στους δρόμους (όχι πως σήμερα έχουμε, θα τα δούμε παρακάτω). Οι χρονιές που τελειώνουν σε 1 όπως αυτή που τελειώνει σε λίγο είναι χρονιές απογραφής πληθυσμού για την Ελλάδα. Και τώρα ακούω διαφημίσεις για τη φετινή απογραφή που μάλλον λόγω κορονοϊού έχει μείνει πίσω.

Το 1971, λοιπόν, επικεφαλής της απογραφής στο χωριό ήταν ο δάσκαλος που μας έκανε μάθημα (ήμασταν πέμπτη - έκτη δημοτικού). Τότε είχαμε μάθημα και πρωί και απόγεμα. Και το πρωί είχαμε τα κλασσικά μαθήματα γλώσσα, μαθηματικά, ιστορία κλπ ενώ τ' απόγεμα ήταν πιο λάιτ (π.χ. χειροτεχνία, ναι, υπήρχαν και τέτοια μαθήματα τότε, έχω έργα από κόντρα πλακέ ή από χόρτο). Εμείς κάναμε τα έργα μας κι ο δάσκαλος ασχολιόταν κυρίως με τα χαρτιά της απογραφής που δεν είναι και λίγα. Κάπου στις διαδικασίες προετοιμασίας ήρθε εντολή από την κεντρική διοίκηση (θυμόμαστε πως τότε κυβερνούσε η χούντα) τα κτίρια να αναφέρονται με οδό και αριθμό. Έτσι, το (διορισμένο) κοινοτικό συμβούλιο έκατσε κι έδωσε ονόματα σε κάθε δρόμο του χωριού ενώ παράλληλα έδωσε και αρίθμηση (δεξιά τα ζυγά, αριστερά τα μονά). Γράφτηκαν στους τοίχους τα ονόματα και οι αριθμοί κι όλα ήταν έτοιμα. Το σπίτι μου ήταν στην οδό Σύρου 4. Άλλη δρόμοι δίπλα του η Πιττακού κι η Καμπάνας. Αντίστοιχα έγινε και στο Πλωμάρι (το κεφαλοχώρι που τότε είχα πληθυσμό γύρω στις 5.000 κατοίκους) και στ' άλλα χωριά.

Μετά από κάποιο διάστημα ήρθε καινούρια εντολή. Στους οικισμούς με πληθυσμό κάτω από ένα όριο τα κτίρια θα απογραφούν με ενιαία αρίθμηση (αυτό που γινόταν μέχρι τότε κι εξακολουθεί ακόμα) κι έτσι γράφτηκαν καινούριοι αριθμοί στους τοίχους (και σε κάθε απογραφή έσβηνε ο παλιός κι έμπαινε ο καινούριος αφού φτιάχνονταν καινούρια κτίρια ή άρχιζε το μέτρημα από άλλο σημείο). Κι έτσι το καλό που μπορούσε να έχει γίνει χάθηκε. Και γιατί λέω καλό; Γιατί σήμερα η αλληλογραφία έχει περιοριστεί κυρίως σε λογαριασμούς και αποστολές με κούριερ. Και πού να ξέρει ο άλλος που έρχεται από άλλο μέρος ποιος είναι ποιος. Πού θα πρέπει να κάνει την παράδοση. Και το λέω αυτό γιατί στο Πλωμάρι εδώ και κάποιο διάστημα που ο ντόπιος ταχυδρόμος πήρε σύνταξη κι ο νέος δεν ξέρει τους παλιούς υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Αλλά ξέφυγα.

Το θέμα όμως είναι πώς διαλέγονται τα ονόματα που θα δοθούν; Κάποια είναι προς τιμήν προσώπων που κάτι έκαναν για τον τόπο (στο χωριό οι δυο κύριοι δρόμοι είχαν τα ονόματα ευεργετών) ή γενικότερα (όπως π.χ. του σοφού Πιττακού που ανέφερα) ή γεγονότων και τόπων που κάποιο ρόλο έπαιξαν στην τοπική ή γενικότερη ιστορία. Υπάρχει όμως και μια τυχαιότητα κάποιες φορές. Κι άντε τότε ο κατοπινός μελετητής να βρει πώς και γιατί δόθηκε το συγκεκριμένο όνομα σ' αυτόν το δρόμο.

Παράδειγμα πρώτο. Ο πεθερός μου είχε αγοράσει κάποιο οικόπεδο εκτός σχεδίου κι είχε φτιάξει ένα εξοχικό. Ήταν στην πλαγιά ενός βουνού, όχι πολύ πάνω απ' τη θάλασσα. Κι έπρεπε να δώσει οδό και αριθμό για τις επαφές του με τη ΔΕΗ, τον ΟΤΕ κλπ. Μιας και ο δρόμος όνομα δεν είχε έπιασε κι έγραψε στην κολόνα της ΔΕΗ στη γωνία "οδός Ελβετίας" κι όταν τον ρώταγαν έλεγε πως το σπίτι είναι στην Ελβετίας. Έτσι του άρεσε. Κι όταν η περιοχή μπήκε στο σχέδιο κι ο δήμος έπρεπε να κάνει ονοματοθεσία, χρησιμοποίησε το όνομα που ήδη υπήρχε.

Παράδειγμα δεύτερο. Όταν αγόρασα το σπίτι μου πάω να κάνω σύμβαση με το δήμο για να συνδεθώ με το δίκτυο ύδρευσης. Πού είναι το ακίνητο; Στην οδό Πολυδούρη. λέω. Και πούν' αυτή; Είσαι σίγουρος πως υπάρχει τέτοιος δρόμος; Το ψάξαμε στα χαρτιά του δήμου και υπήρχε. Και το όνομα είχε δοθεί όπως στο προηγούμενο παράδειγμα. Κάποιος κάτοικος του δρόμου έγραψε στην κολόνα "οδός Μαρίας Πολυδούρη" κι ο δήμος επικύρωσε το όνομα αυτό.

Το πιο αστείο ήταν όταν έμενα στην Τσαμαδού. Ένα δρόμο που πήγαινε με πολλές γωνίες (όχι όπως αλλού που ένας δρόμος έχει πολλά ονόματα. Εδώ πολλοί διαφορετικοί δρόμοι εμφανίζονταν σαν ένας). Τη μια χρονιά ήμουν στον αριθμό 37 και την επόμενη στο 53. Τι είχε γίνει; Ο δήμος αποφάσισε να βάλει αριθμούς ξανά γιατί υπήρχαν διάφορα λάθη. Αλλά αυτός που έκανε την αρίθμηση, αντί να αλλάζει νούμερο κάθε φορά που άλλαζε κτίριο τον άλλαζε κάθε φορά που έβρισκε άλλη πόρτα! Κι έτσι το ίδιο κτίριο μπορούσε να έχει δυο ή περισσότερους αριθμούς, ανάλογα με το πόσες εισόδους είχε!

Και θα κλείσω αναφέροντας πως στους περισσότερους δρόμους που έχω μείνει, είχαν δοθεί ονόματα απ' το λογοτεχνικό χώρο. Ανέφερα ήδη την Πολυδούρη. Να προσθέσω και τον Γρ. Ξενόπουλο, τον Ν. Δόσιο (Οι Γιαννιώτες τον ξέρουν) και τον Πρωτοπάτση. Σ' αυτούς έχω περάσει περίπου τα μισά χρόνια της ζωής μου. Αν λογαριάσουμε και τα 18 στο χωριό που δεν είχαμε ονόματα στους δρόμους (το ότι εγώ θυμάμαι τη Σύρου δεν σημαίνει πως έπιασε και χρησιμοποιήθηκε ποτέ) τότε γίνεται φανερό πως οι άνθρωποι του πνεύματος με κυριάρχησαν.