Ελαιοτριβείο - μεταφορά λαδιού

Το λάδι το βγάλαμε, κάτι πρέπει να το κάνουμε. Τι άλλο απ' το να το μεταφέρουμε στο σπίτι. Άσχετα αν πρόκειται για λάδι που θα το καταναλώσουμε στο σπίτι μας ή το έχουμε για πούλημα. Ακόμα και για πούλημα να είναι, θα πουληθεί όταν υπάρχει ανάγκη για χρήματα. Εξάλλου τότε ίσως έχει και καλύτερη τιμή. Στο σπίτι θα μπει σε στέρνες ή σε κιούπια. Και θέλουμε μπόλικο χώρο.

Για να το πάμε θα το βάλουμε σε λαΐνες. Μεταλλικές βέβαια. Από το λαβάλ βγαίνει σε στερνάκι και από κει με τους μαστραπάδες μπαίνει στις λαΐνες.

Παλιότερα το μέτρημα γινόταν με λαΐνια. Το κάθε λαΐνι είχε μια τριγωνική τρύπα λίγο πιο κάτω απ' το πάνω χείλος του. Μέχρις εκεί έπαιρνε έξι οκάδες κι εκατό δράμια (που αντιστοιχούν σε οκτώ κιλά). Μέτραγαν πόσα λαΐνια έβγαλε το άλεσμα κι έτσι ήξεραν και την απόδοση. Μια απόδοση 20 λαΐνια το μόδι (160 κιλά λάδι στα 640 κιλά ελιές) ήταν μια απόδοση 4 προς 1, η μέση προσδοκώμενη απόδοση. Αν ήταν παραπάνω ο ιδιοκτήτης της ελιάς ήταν πολύ ευχαριστημένος, αν ήταν παρακάτω άρχιζαν να τον ζώνουν τα φίδια.

Το λάδι μεταφέρεται στα σπίτια με τρίκυκλα. Πάει ο αραμπάς που είχαμε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Τα άλογα της μηχανής αντικατέστησαν τα άλογα του αραμπά. Και δεν κωλώνουν στις ανηφόρες. Που παλιότερα έπρεπε να σπρώχνουν οι χαμάληδες που ακολουθούν για να αδειάσουν τις λαΐνες και να τις πάρουν πίσω στη μηχανή. Τώρα, το πολύ να χρειαστεί να κατεβούν απ' την καρότσα που πάνε καθισμένοι.

Οι λαΐνες χρησιμοποιούνται για να πάει το λάδι από τη μηχανή στο σπίτι, που είναι λίγο. Για την αντίστροφη διαδικασία, για να πάρουν το λάδι από το σπίτι στον έμπορο για πούλημα (είτε είναι στη μηχανή είτε άλλος λαδέμπορος) η μεταφορά γίνεται με μεγάλα σιδερένια βαρέλια. Που στην κατηφόρα πάνε κυλιστά. Και κάνουν μια δαιμονισμένη φασαρία όταν είναι άδεια. Αλλά άδεια ή γεμάτα είναι μεγάλη τέχνη να τα κυλάς ώστε να τα οδηγήσεις εκεί που θέλεις.

Να σημειωθεί πως σ' όλη τη διαδικασία χρειάζεται να γίνουν πολλές ζυγίσεις: να ζυγιστούν οι ελιές που μπαίνουν στα βόλια, να ζυγιστούν οι άδειες λαΐνες που θα χρησιμοποιηθούν (να πάρουμε την τάρα) να ζυγιστούν οι γεμάτες για να υπολογιστεί πόσο είναι το λάδι που βγάλαμε. Αλλά κι όταν θα πουλήσουμε λάδι πάλι αντίστοιχα ζυγίσματα πρέπει να γίνουν. Για το ζύγισμα χρησιμοποιείται πλάστιγγα. Είναι ένας μηχανισμός που στη μια μεριά μπαίνει το βάρος που θέλουμε να ζυγίσουμε ενώ στην άλλη μπαίνουν τα δράμια (τα σταθμά που σήμερα είναι σε κιλά αλλά έχει μείνει το όνομα) που ζυγίζουν πολλαπλασιασμένα επί δέκα. Οι πλάστιγγες και τα δράμια τους ελέγχονται τακτικά από την αγορανομία πως ζυγίζουν σωστά και δεν κλέβουν.