Τατόι

Άντε να βάλω και έγκαιρα. Το σημερινό μου θέμα δεν έχει επικαιρότητα με την έννοια πως κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει τώρα. Αλλά έχει επικαιρότητα γιατί η επίσκεψη εκεί είναι πρόσφατη. Έχω υλικό από πολλές επισκέψεις που όλο λέω να ανεβάσω κάτι κι όλο το αναβάλω. Ας πούμε απ' την Κύπρο έβαλα τη Λευκωσία και τα άλλα μέρη έχουν ξεμείνει. Κι έχει περάσει μισός χρόνος. Το καλοκαίρι έκανα ένα μεγάααααλο ταξίδι και δεν έχω μολογήσει τίποτα. Αλλά ούτε κι απ΄τη Μυτιλήνη έχω βάλει (ψέματα, από κει έγραψα για την Ερεσό και με την ευκαιρία έψαξα και τα καλλιτεχνικά συμπόσια και μάλιστα την εποχή που έτρεχα να ανεβάσω υλικό για το πληροφοριακό σάιτ που έχω για τα σχολεία). Ε, ας πρωτοτυπήσω σήμερα κι ας ανεβάσω άμεσα για το Τατόι που το επισκέφτηκα πρόσφατα και να μην τ' αφήσω να σιτέψει.

Το Τατόι είναι δίπλα μας. Το επισκεφτόμασταν τα παλιά χρόνια, πριν φύγουμε για την Γερμανία. Κι αποφασίσαμε να το ξαναεπισκεφτούμε την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη. Και το βρήκαμε υπέροχο. Μια πράσινη θάλασσα. Ξετρελαθήκαμε. Και δυο μέρες αργότερα έρχεται στο σπίτι μια τοπική εφημερίδα που λέει πως για την επόμενη (τότε) Κυριακή ο σύλλογος γυναικών του Κρυονερίου διοργάνωνε εκδρομή στο Τατόι με ξενάγηση. Τ' αποφασίσαμε και πήγαμε και δεν χάσαμε. Μάθαμε πολλά και διάφορα και ενδιαφέροντα από τον πρόεδρο του σωματείου "Φίλοι Κτήματος Τατοΐου" κο Βασίλη Κουτσαβλή. Και το (φωτογραφικό) υλικό είναι τόσο που δεν είναι για μια μέρα. Ούτε για δύο. Τρεις προβλέπω:)

Η πρόσβαση στο κτήμα γίνεται από δρόμους για αυτοκίνητα που είναι κομμένοι και κλεισμένοι με καγκελόπορτες ή με μπάρες. Για τους πεζούς είναι ελεύθερη, γίνεται από το πλάι! Δεν υπάρχει επίσημη είσοδος. Όποιος θέλει μπαίνει απ' όπου μπορεί. Υπάρχουν δυο - τρεις προσβάσεις. Η κλασσική είναι από τη Βαρυμπόμπη μεριά, απ' όπου και η πρώτη φωτογραφία. Από κει πηγαίναμε συνήθως, από κει πήγαμε και τώρα. Φτάνοντας, βρίσκουμε μια μπάρα, σταματάμε πριν απ' αυτήν και το παίρνουμε με το πόδι. Και περπατάμε, και περπατάμε και πού να φτάσουμε. Έχουμε βαρεθεί και πάνω που λέω πως δεν πάω άλλο, φτάνουμε στα κάγκελα. Κάνα δυο χιλιόμετρα, ή και παραπάνω για να μπούμε και να πάμε εκεί που θέλουμε (άλλο ένα χιλιόμετρο και βάλε). Ενώ η άλλη είναι από πιο πάνω, πας με το αυτοκίνητο μέχρις εκεί και είναι κοντά στα διάφορα ενδιαφέροντα κτίσματα που υπάρχουν (και με τα οποία θα ασχοληθώ στα επόμενα). Αυτή είναι και η διαδρομή που προτείνεται από τις τσίγκινες ταμπελίτσες που έχουν μπει.

Το Τατόι βρίσκεται στην Πάρνηθα, ανάμεσα Θρακομακεδόνες, Μενίδι και Κρυονέρι. Θα μου πείτε εκεί βρίσκεται η Βαρυμπόμπη. Ναι, δεν έχω καταλάβει γιατί ο οικισμός αυτός λέγεται έτσι. Είναι το αεροδρόμιο του Τατοΐου (όπου και η σχολή Ικάρων), πιο πάνω το κτήμα του Τατοΐου, ένα σωρό ταβέρνες ή κέντρα κλπ με το όνομα Τατόι και στη μέση ένας οικισμός η Βαρυμπόμπη. Τέλος πάντων. Στο αεροδρόμιο δίπλα υπάρχει και σιδηροδρομικός σταθμός. Αυτός λέγεται Δεκέλεια. Και υπάρχει μια προσπάθεια να επιβληθεί αυτό το όνομα στην περιοχή γιατί λέει εκεί βρισκόταν ο αρχαίος δήμος Δεκελείας αλλά ευτυχώς μόνο στο όνομα του σταθμού έχει εδραιωθεί.

Το κτήμα είναι μέσα στο δάσος της Πάρνηθας, αλλά τα δέντρα που υπάρχουν σ' αυτό είναι ανθρώπινο δημιούργημα και δεν είναι δάσος. Το όνομα πιθανολογείται πως βγαίνει από κάποιον αρβανίτη Τατόη που διαφέντευε την περιοχή (ελπίζω να μην βρεθεί κάποιος που να ζητήσει να διορθωθεί το όνομα και να γράφεται με -η όπως έγινε με το Γουδί, και να δούμε μετά πως θα γίνει το "εν Τατοΐω" που είναι γραμμένο σε τάφους) κι υπήρχε κάπου ένας οικισμός και πέρναγε από κει ο δρόμος που ένωνε την Αθήνα με τη Χαλκίδα. Με την απελευθέρωση της Ελλάδας απ' τους Τούρκους κάμποσοι βρήκαν την ευκαιρία και απόκτησαν γη με τούρκικους φετφάδες που λέει και το τραγούδι. Κάποιος φαναριώτης Σούτσος για παράδειγμα. Κάμποσα στρέμματα απ' το τσιφλίκι στο Τατόι έγιναν δικά του.

Όταν ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α' έψαχνε να χτίσει ένα εξοχικό. Ο Σούτσος κατάφερε να του πουλήσει το Τατόι. Όχι όλο το σημερινό κτήμα, αλλά ένα μεγάλο μέρος του. Κάποια άλλα κομμάτια μεσολάβησε και τα πούλησαν κάποιοι γειτόνοι του κι ένα κομμάτι το δώρισε η βουλή στο βασιλιά. Συνολικά μαζεύτηκαν 42 χιλιάδες στρέμματα (ή κατ' άλλους 47, δεν θα χαλάσουμε τις καρδιές μας). Εκεί χτίστηκαν ανάκτορα και τα παρακολουθήματά τους (από χώρους για τις άμαξες, για τους υπηρέτες, τη φρουρά και πάει λέγοντας μέχρι εκκλησίες) ενώ οργανώθηκαν γεωργοκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που εκτός των άλλων προμήθευαν τους ενοίκους με τα φαγώσιμα που χρειάζονταν. Έτσι, όταν αναφερόμαστε στο κτήμα Τατοΐου συνήθως λέμε στα "βασιλικά".

Το κτήμα το είχαν για εξοχικό και οι μετέπειτα βασιλιάδες, μέχρι που ο Παύλος όταν έγινε αυτός βασιλιάς (ή τον έψησε η Φρειδερίκη; ποιος ξέρει) αποφάσισε να μένει μόνιμα εκεί. Κι έτσι έγινε μέχρι το Δεκέμβρη του '67 που ο Κωνσταντίνος φεύγει από κει για να κάνει ένα αντιπραξικόπημα στη χούντα των συνταγματαρχών που αποτυχαίνει και δεν ξαναγυρίζει. Άλλα κτίρια σφραγίζονται τότε, άλλα αργότερα, άλλα ποτέ, το κτήμα σταματάει να λειτουργεί, υπάρχει διαμάχη είναι κρατικό όχι είναι ιδιωτικό μέχρι που το 2003 το ελληνικό δημόσιο έσκασε δεκατρία εκατομμύρια ευρώ στον τέως και το κτήμα πέρασε οριστικά στο κράτος.

Που τι έκανε όταν το πήρε (αλλά και τα χρόνια που το διεκδικούσε); Ας μην τα λέμε. Εκτός από ανακήρυξη ενός μέρους του κτήματος σε διατηρητέο μνημείο, τίποτα άλλο. Τα κτίρια ρημάζουνε οι εγκαταστάσεις καταστρέφονται, αλλά και όποιος θέλει κλέβει ό,τι μπορεί από κει.

Ποιο θα είναι το μέλλον του; Αγνοείται. υπάρχουν διάφορες σκέψεις. Οι φίλοι του κτήματος που λέγαμε, κάνουν προσπάθειες να λειτουργήσουν στο χώρο μουσεία και να διατηρηθούν όσα περισσότερα από τα κτίρια και τα αντικείμενα που υπάρχουν εκεί. Παράλληλα να ξαναρχίσουν κάποιες απ' τις γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες που γίνονταν εκεί (καλλιέργεια αμπελιών, εκτροφή αγελάδων ή δεν ξέρω τι άλλο αντίστοιχο). Το δημόσιο πάλι (δηλαδή οι υπουργοί και οι πρωθυπουργοί μας) βλέπουν άλλη αξιοποίηση: πούλημα ή έστω μακροχρόνια μίσθωση αν δεν μπορούν νομικά να προχωρήσουν σε κανονική πώληση.

Απ' τις μέχρι τώρα φωτογραφίες φαίνεται πως μιλάμε για ένα υπέροχο περιβάλλον για περπάτημα, για ποδηλασία και για πικνίκ. Και πράγματι και τις δυο φορές που πήγαμε ήταν γεμάτο κόσμο. Που παρά τις πινακίδες πως απαγορεύεται να κόβονται φυτά, πολλοί βρίσκανε την ευκαιρία να κόψουν μερικά λουλουδάκια. Αλλά αυτό δεν είναι λόγος για να απαγορευτεί η κυκλοφορία (γιατί αν προχωρήσουν οι σκέψεις για πώληση ή κάτι αντίστοιχο, είναι σίγουρο πως κάτι τέτοιο θα γίνει).

Από ένα πλάτωμα, εκεί ανάμεσα στις δυο πάνω εισόδους, η θέα είναι καταπληκτική, μέχρι τη θάλασσα. Γύρω απ' το κτήμα φαίνεται το δάσος της Πάρνηθας που συνορεύει άμεσα με το κτήμα. Και κάποιοι καίνε το δάσος (και κινδυνεύει και το κτήμα). Γιατί όλ' αυτά; Ρίξτε μια ματιά στην επόμενη φωτογραφία και δείτε τι άλλο έχει φυτρώσει μέσα στο δάσος.

Το χρώμα βέβαια, δεν είναι τόσο όμορφο. Γιατί αυτό το πρασινοτσιμεντί; Ε, προφανώς για να μην εντοπίζεται στις αεροφωτογραφήσεις. Απλούστατον:) Πάντως, παρόλο που λέμε για εθνικό δρυμό, αυτός συνυπάρχει με καλλιέργειες. Και καλά κάνει και συνυπάρχει. Αλλά κάποια έργα που είδα από το πλάτωμα, με έβαλαν σε υποψίες για το τι θα υπάρχει εκεί σε μερικά χρόνια.

Κλείνω για σήμερα με μια φωτογραφία από μια τεράστια βαλανιδιά. Βασικά είναι δυο φωτογραφίες συνδυασμένες για να χωρέσει. Η συνέχεια στο επόμενο. Που θα παρουσιαστεί άμεσα, κι όχι όταν ξαναπάω (γιατί θα ξαναπάω, που να βρεις μέρος για πικνίκ εντός Αττικής, έστω κι αν δεν μπορώ να ψήσω. Είχα καλομάθει στη Γερμανία).