Στη Μυτιλήνη

Τη Μυτιλήνη την έχω επισκεφτεί πολλές φορές. Συνήθως περαστικός από κει είτε για να πάρω το βαπόρι είτε για δουλειές (π.χ. γιατρούς ή ψώνια). Αλλά και για βόλτες ή για μια συναυλία ή θέατρο στο Κάστρο. Όμως δυο φορές έχω μείνει εκεί - και μάλιστα για κάμποσο καιρό. Τη δεύτερη φορά όταν ήμουν φαντάρος στην Παγανή (λίγο παραέξω - πηγαίναμε και με τα πόδια άμα λάχει, αν και ζόρικα ένεκα ανηφόρα). Και στο φανταριλίκι μπορείς να πεις πως δεν έμενα στην πόλη κι αυτό είναι σωστό. Αλλά το καλοκαίρι του 84 που παντρεύτηκα, νοικιάσαμε στην πόλη και με την απόλυση έμεινα εκεί κάποιους μήνες. Όμως εδώ θα μιλήσω για την πρώτη φορά, το μακρινό 1967. Έμεινα για 9 μήνες. Μικρός ήμουνα, μόλις 8 χρονών κι όμως θυμάμαι τόσα και τόσα που το 84 είχαν ήδη αλλάξει. Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τα κείμενα είναι σχετικά πρόσφατες, του 2013. Τότε δεν είχα μηχανή 😊

Χαλβάς (πανηγυριώτικος)

Για τα είδη του χαλβά έχω ξαναγράψει (περίπου τα ίδια με τα σημερινά) μόνο που εδώ θα έχει παραπάνω φωτογραφίες για τον πανηγυριώτικο και θ' αναφερθώ και σε θύμισες παλιές.

Λέει το ΛΚΝ:
χαλβάς ο [xalvás] Ο1 : 1α.φαγώσιμο, βιομηχανικό προϊόν που το παρασκευάζουν με ταχίνι και ζάχαρη: ~ με κακάο / με φιστίκι. β. είδος σπιτικού γλυκίσματος που γίνεται με σιμιγδάλι ή νισεστέ και με βούτυρο ή λάδι: Σιμιγδαλένιος ~. ~ Φαρσάλων, με νισεστέ. 2. (μτφ., οικ.) άνθρωπος άβουλος, νωθρός· λαπάς_3β, νερόβραστος_2β.

Για τον πρώτο αναφέρεται στο λεγόμενο και χαλβά του μπακάλη ή της σαρακοστής αφού είναι ένα έδεσμα που τρώγεται κατ' εξοχήν στις νηστείες και δεν φτιάχνεται στο σπίτι αλλά σε εργαστήρια και πουλιόταν από τα μπακάλικα (σήμερα κυκλοφορεί και σ' άλλα μαγαζιά π.χ. φούρνους, πάντα όμως δεν είναι σπιτικός αλλά αγοραστός. Ο άλλος είν' αυτός που φτιάχνεται στο σπίτι, ακόμα και στο τηγάνι ο σιμιγδαλένιος. Ο δεύτερος, αυτός των Φαρσάλων, υποτίθεται πως φτιάχνεται στο σπίτι, πολλές φορές δοκίμασα, καμιά δεν τα κατάφερα. Κι όμως. Υπάρχει κι άλλος!

Παπαδάκια - στεφάνια στις κηδείες

τη λειτουργία κάθε φορά εκτός απ' τον παπά, τον καντηλανάφτη και τον ψάλτη (μ' αυτή τη σειρά) απαραίτητα είναι και τα παπαδάκια, τα παιδιά που κρατάνε τα εξαπτέρυγα ντυμένα με ειδική στολή που μοιάζει με του διάκου. Εξαπτέρυγα λέμε συνήθως, αλλά το σετ αποτελείται από μια πεντάδα που περιλαμβάνει δυο κεριά σε ειδικό κηροπήγιο (ή φανάρια αν πρόκειται να βγουν σε εξωτερικό χώρο όπως στη φωτογραφία) δυο εξαπτέρυγα κι έναν σταυρό στη μέση (στην εκκλησία μέσα είναι με συμμετρική διάταξη αλλά σε ευθεία). Αν δεν βρεθεί πεντάδα τότε φεύγουν τα εξαπτέρυγα πρώτα, η μια λαμπάδα ύστερα κι ο σταυρός μετά. Αν δεν βρεθεί ούτε ένας να κρατήσει τη μια λαμπάδα που έμεινε την κρατάει ο καντηλανάφτης.

Μηχανή του κιμά

Αυτή στη φωτογραφία είναι μια μηχανή του κιμά νούμερο 5. Υπήρχαν κι άλλα νούμερα, αλλά αυτή ήταν η πιο συνηθισμένη. Έχει δουλέψει πολύ, όχι μόνο για να κόψει κιμά (κάτι που δεν ήταν η κύρια δουλειά της στο χωριό) αλλά και για να φτιάχνει και κουλουράκια και μπισκότα όπως επίσης για να αλέθονται διάφορα υλικά την εποχή που δεν υπήρχαν τα διάφορα μούλτι (πολυκόπτες). Την είχε η μάνα μου και τη δάνειζε στο μισό χωριό!

Η βόλτα (Πλαγιά - Τρύγονας)

Σ΄ όλη τη δεκαετία του 60 και του 70 αλλά και στις αρχές της δεκαετίας του 80 ήταν καθιερωμένο με το που άνοιγε η μέρα,κάθε που σουρούπωνε ν' αρχίζει ο κόσμος να περπατάει, να βγαίνει για βόλτα. Και μπορεί να λέω στον τίτλο (ή παρακάτω) για την βόλτα που γινόταν ανάμεσα Πλαγιά και Τρύγονα, αλλά αντίστοιχη βόλτα υπήρχε και στη Μυτιλήνη (που θα τα πούμε σε επόμενο) και στο Πλωμάρι. Από τα μέρη που ξέρω και που περπάτησα δηλαδή, γιατί προφανώς κάτι παρόμοιο θα γινόταν και σε άλλα μέρη. Δεν ξέρω πότε σταμάτησε αυτή η συνήθεια, Στο Πλωμάρι ένας απόηχος υπάρχει ακόμα και το καλοκαίρι κλείνει ο δρόμος για τα αυτοκίνητα απ' τις 9 το βράδυ μέχρι τα μεσάνυχτα.

Ο τελάλης του χωριού και μικρομεταφορές

Όταν στο χωριό χρειαζόταν να γίνει κάποια ανακοίνωση επιστρατευόταν ο ντελάλης. Αυτός ήταν συνήθως "η Φανάρα", ένας άνθρωπος πούκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού μεταξύ άλλων και τον νεκροθάφτη. Γύριζε στο χωριό και φώναζε το νέο που ήταν ή κάποιο ζώο που χάθηκε ή κάποια ανακοίνωση της δημόσιας ζωής π.χ. πως θάρθουν για να μπολιάσουν τα γαϊδούρια ή να μαζευτούν οι κότες από τους δρόμους κι άλλα τέτοια. Επίσης ενημέρωνε για προγραμματισμένες δημοπρασίες (ικάντι) που θα γίνονταν και εκφωνούσε τις τιμές: άλλες ήταν για να πουληθούν ζώα που βρέθηκαν αδέσποτα σε ξένα κτήματα κι έκαναν ζημιά οπότε από το τίμημα θ' αποζημιωνόταν ο ιδιοκτήτης. Και συνήθως ήταν γνωστό ποιοανού ήταν το ζώο αλλά τον συνέφερε να το πάρει στον πλειστηριασμό παρά να μπλέξει που το άφησε και γύρναγε μόνο του. Άλλες φορές ήταν για τα κτήματα που είχαν το σχολείο ή η εκκλησία, να βρεθεί ενοικιαστής. Ή ποιος θ' αναλάβει να μαζεύει σκουπίδια και τέτοια.

Τουαλέτα

Η τουαλέτα στο χωριό τη δεκαετία του εξήντα ήταν πολυτέλεια. Μπορεί εμείς (αλλά κι ο παππούς μου) να είχαμε αλλά πολλά σπίτια (ειδικά στη γειτονιά μας) δεν είχαν τέτοιο χώρο κι έτσι οι ένοικοί τους χρησιμοποιούσαν μέρη που δεν θα τους έβλεπαν. Κι ένα τέτοιο μέρος ήταν το πίσω μέρος του σπιτιού μας. Τότε εκεί υπήρχε ένα σπίτι που οι ιδιοκτήτες του έμεναν αλλού (στις Μηλιές) και σπάνια ερχόντουσαν (αυτό το σπίτι πήγε τσάμπα, ελάχιστα κατοικήθηκε κι ο σεισμός του 2016 τούχει κάνει μεγάλες ζημιές και δεν ξέρω αν κάποια στιγμή πέσει πάνω στο δικό μου) ενώ από το δικό μας είχε μόνο ένα μικρό παράθυρο. Ένα υπόλειμμα τοίχου που έχει ξεμείνει από κάποιο σπίτι που υπήρχε πολλά χρόνια πριν πρόσφερε τέλεια κάλυψη. Κι έτσι το μέρος είχε μεταβληθεί σε "μέρος"!