Φυλλαδιομανία στα σχολεία

Το υπουργείο παιδείας καθορίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα το τι θα διδάσκεται στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό γίνεται μέσα από τους αρμόδιους οργανισμούς, παλιότερα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, τώρα το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και στο μέλλον κάτι άλλο, τα ονόματα αλλάζουν, η ουσία μένει ίδια. Και όλο αυτό ονομάζεται αναλυτικό πρόγραμμα (Α.Π.) κι υποτίθεται ότι φτιάχνεται έτσι που στο τέλος του κάθε κύκλου εκπαίδευσης να έχουν επιτευχθεί κάποιοι στόχοι (που κι αυτοί περιγράφονται στο Α.Π.). Το Α.Π. δηλ. είναι το ευαγγέλιο της εκπαίδευσης. Με βάση αυτό γράφονται τα βιβλία (έστω κι αν κάποιες φορές συμβαίνει το αντίθετο :) ) κι από κει γίνεται η εξειδίκευση του τι θα αποτελεί τη διδακτέα και τι την εξεταστέα ύλη κάθε τάξης. Βασικά, το τελευταίο δεν θα έπρεπε να χρειάζεται, αλλά συνήθως τα Α.Π. παραείναι φιλόδοξα κι έτσι (με τη σύμφωνη γνώμη αυτών που τα έφτιαξαν) προσαρμόζονται στην πραγματικότητα!

Η ιστορία με τη συγγραφή βιβλίων είναι μεγάλη. Τα βιβλία των μαθηματικών π.χ. που υπάρχουν στο Λύκειο σήμερα, είναι αυτά που φτιάχτηκαν όταν εγώ έμπαινα στην εκπαίδευση, το 1990, με εξαίρεση τη Γεωμετρία. Η ύλη μπορεί να άλλαξε, οι δέσμες της εποχής εκείνης να έγιναν κατευθύνσεις και τώρα να γίνονται προσανατολισμοί αλλά τα βιβλία μένουν (βασικά) ίδια. Παίρνουμε τα παλιά, μετατοπίζουμε κεφάλαια απ' το ένα στο άλλο κι έτοιμο το καινούριο! Το δικό μου πρόβλημα πάνω σ' αυτό είναι πως υπάρχουν πολλές σελίδες που είναι εκτός διδακτέας ύλης για χρόνια αλλά παρόλ' αυτά εξακολουθούν να τυπώνονται κάθε χρόνο. Και δεν είναι λίγες. Στο ένα βιβλίο π.χ. είναι καμιά 100 σελίδες και πάνω. Αν τώρα τις πολλαπλασιάσουμε με τα 50.000 βιβλία που τυπώνονται καταλαβαίνει εύκολα κανένας πόσο χαρτί πάει χαμένο, πόσο μελάνι, πόση ενέργεια για την παραγωγή και πόση για τη μετακίνησή τους. Αλλά ξέφυγα απ' το θέμα μου.

Το θέμα μου είναι πως αυτά τα βιβλία κρίνεται πως δεν είναι αρκετά. Από ποιους; Απ' τους γονείς πρώτιστα. Απ' τους εκπαιδευτικούς ύστερα. Που συμμορφώνονται στα θέλω και στις ιδέες των γονιών. Που κι αυτοί βασικά καθοδηγούνται από το τι γράφεται σε διάφορα μέσα. Εντελώς αθώα και άσχετα απ' όσους βγάζουν λεφτά φτιάχνοντας "βοηθήματα". Κι υπάρχουν αυτή τη στιγμή βοηθήματα για όλες τις τάξεις. Τζίρος τεράστιος. Που πριμοδοτείται κι απ' το υπουργείο αφού όταν ένας εκπαιδευτικός βγάζει ένα βιβλίο παίρνει επιπλέον μόρια για συγγραφικό έργο. Αλλά πάλι ξέφυγα (λιγάκι).

Όλ' αυτά ισχύουν εκτός σχολείου. Τα αγοράζουν οι γονείς για τα παιδιά τους (όπως είχαν αγοράσει κι οι δικοί μου εκείνη τη μακρινή εποχή που ήμουν μαθητής). Αλλά δεν είναι αρκετό. Δεν είναι ικανοποιημένοι απ' αυτό. Απαιτούν να καθοδηγούν οι εκπαιδευτικοί τα παιδιά τους στη χρήση αυτών των βοηθημάτων. Κι όσο πιο ανεβασμένοι οικονομικά είναι τόσο πιο αυτονόητο είναι γ' αυτούς πως τα βιβλία του σχολείου δεν αρκούν και πρέπει να υπάρχει ενίσχυση με φυλλάδια. Στο φετινό μου σχολείο ας πούμε, γίνεται κάθε πρωί αγώνας δρόμου να εξασφαλίσει κανείς μια θέση στο φωτοτυπικό. Να αναπαράγει τα φυλλάδια που έχει ετοιμάσει. Που δεν είναι απ' τα υπάρχοντα βιβλία, εξάλλου αν γίνει κάτι τέτοιο και μαθευτεί παραέξω οι νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων καραδοκούν. Κι έτσι, έστω κι αν δεν έχει το υλικό του σε βιβλίο, έχει να μοιράσει φυλλάδια.

Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια μια συναδέλφισσα που δεν συμφωνούσε να γίνει μια εκδρομή γιατί δεν θα προλάβαινε να διαθέσει στους μαθητές τις φωτοτυπίες που είχε προγραμματίσει για τη χρονιά εκείνη. Και μπορεί κάποιες φωτοτυπίες να είναι ανώδυνες για τους μαθητές. Ας πούμε εγώ έχω μαζέψει όλους τους τύπους της τριγωνομετρίας σε μια σελίδα. Και τη δίνω στους μαθητές μου για να τους έχουν συγκεντρωμένους και να αναφερόμαστε σ' αυτήν αντί να ψάχνουμε κάθε φορά τη σχετική σελίδα του βιβλίου. Κι άλλα διάφορα τέτοια. Όμως αυτό δεν αρκεί. Οι μαθητές (δηλ. βασικά οι γονείς και το περιβάλλον τους έχουν εκπαιδεύσει έτσι) ζητάνε ασκήσεις επιπλέον του βιβλίου. Και το θέμα είναι πώς ο εκπαιδευτικός θα συμβιβάσει τα πράγματα. Γι' αυτούς που θέλουν (και καλά να πάθουν) γι' αυτούς που αναγκάζονται απ' τον ανταγωνισμό που βλέπουν και γι' αυτούς που κάτι τέτοιο δεν τους ενδιαφέρει για πολλούς λόγους.

Κι είναι κι αυτοί που δεν προλαβαίνουν αυτόν τον αγώνα δρόμου. Που χάνουν την παιδικότητά τους τρέχοντας να ετοιμάσουν τον όγκο δουλειάς που τους δίνεται για το σπίτι. Που βλέπουν τα παιδιά του διπλανού τμήματος ή του διπλανού σχολείου που τελειώνουν πολύ πιο γρήγορα κι έχουν και καιρό να παίξουν. Μιλάω για παιδάκια δημοτικού. Που δεν υπάρχει κανένας λόγος να είναι από τώρα σε τόσο ανταγωνισμό. Κι όμως. Τα φυλλάδια έχουν γίνει απαραίτητο συμπλήρωμα σχεδόν για κάθε μάθημα.

Θα πει κάποιος πως το σχολικό σύστημα είναι εξετασιοκεντρικό κι εξαιρετικά ανταγωνιστικό. Σωστά. Αλλά ποιος είναι ο δικός μας ρόλος. Τι πρέπει να κάνουμε οι εκπαιδευτικοί; Ποια είναι τα όριά μας; Πόσο θα πρέπει να σπρώχνουμε τους μαθητές μας ακόμα πιο βαθιά στην ανταγωνιστικότητα; Μήπως τελικά είμαστε σ' έναν φαύλο κύκλο; Εμ, τι άλλο. Εδώ οι μαθητές μου της κατεύθυνσης της Γ' Λυκείου, διαμαρτύρονται όταν τους δίνω να λύσουμε άσκηση του βιβλίου. Την έχουν κάνει στο φροντιστήριο. Και ζητάνε να τους πάω κάνα φυλλάδιο με επιπλέον ασκήσεις. Είναι ή δεν είναι αστεία η κατάσταση;