Η διαιρεμένη Λευκωσία

Η Λευκωσία εξακολουθεί να παραμένει διαιρεμένη. Είναι (λένε) η τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα. Δεν ξέρω τι γίνεται με πόλεις, αν υπάρχουν κάποιες διαιρεμένες πόλεις - γενικά. Η Βικιπαίδεια λέει όχι. Αλλά πρωτεύουσα σίγουρα όχι. Και η διαίρεση δεν είναι απλή και εύκολη. Γινόταν (και γίνεται ακόμα) λόγος για το τείχος που χώριζε το Βερολίνο για 30 χρόνια. Για την πράσινη γραμμή που χωρίζει τη Λευκωσία για 50 ήδη χρόνια, δεν γίνεται ιδιαίτερη κουβέντα. Κανένας δεν κατηγορεί αυτούς που την έφτιαξαν ή αυτούς που τη διατηρούν.

Η διαίρεση της πόλης, σήμερα, έχει να κάνει και με τη διαίρεση της χώρας. Γιατί και η Κύπρος είναι χωρισμένη στα δύο, το κατεχόμενο απ' τους Τούρκους βόρειο μέρος του νησιού και το ελεύθερο που όμως η διαίρεση το έχει κάνει να είναι σκέτα ελληνοκυπριακό με ό,τι σημαίνει αυτό (π.χ. να γίνονται παρελάσεις για τις ελληνικές εθνικές γιορτές). Κι όχι μόνο είναι διαιρεμένη αλλά η μια πλευρά (η τουρκοκυπριακή) να προσπαθεί να μπει στο μάτι της άλλης, φτιάχνοντας στο Πενταδάκτυλο, το βουνό που δεσπόζει πάνω από τη Λευκωσία, δυο τεράστιες σημαίες με τα χρώματά της (μια για τη μέρα της ΤΔΒΚ και μια Τούρκικη με φώτα για τη νύχτα), του δήθεν κράτους που έχει υποτίθεται στηθεί από το 1983. Και χρησιμοποιώ αυτούς τους χαρακτηρισμούς δήθεν και υποτίθεται γιατί ακριβώς πρόκειται για απλά ένα κατεχόμενο τμήμα της χώρας και μόνο η κατέχουσα Τουρκία αναγνωρίζει ως κρατική οντότητα το συγκεκριμένο καθεστώς, τους ανθρώπους δηλ. που διαχειρίζονται ένα κομμάτι της. Και είναι το αστείο ότι όλες οι χώρες δύσκολα αποδέχονται ένα κομμάτι τους να φύγει και να αναξερτητοποιηθεί (τελευταίο το Κόσοβο), οι υπόλοιποι το αναγνωρίζουν τμηματικά σαν ανεξάρτητο κράτος ενώ η μαμά-χώρα όχι ενώ στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο η μαμά-χώρα λέει πως είναι ανεξάρτητο κράτος και κανένας άλλος δεν το αποδέχεται.

Ο χωρισμός της Λευκωσίας δεν έγινε όπως πολλοί νομίζουν με την εισβολή του 1974 αλλά με τα γεγονότα του 1963: Οι δυο κοινότητες δεν ήταν ποτέ εντελώς ανακατωμένες, όπως συμβαίνει συνήθως σε μέρη που έχουν ομάδες πληθυσμού με διαφορετική καταγωγή. Εδώ υπάρχουν περιοχές στην Αθήνα που κατοικούν κυρίως καταγόμενοι από ένα μέρος της Ελλάδας, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ανθρώπους με έντονες διαφορές (θρησκευτικές, γλωσσικές). Και πόσο περισσότερο όταν ο διαχωρισμός καλλιεργείται από πάνω. Έτσι λοιπόν, υπήρχε ένα κάποιος εδαφικός διαχωρισμός. Όταν λοιπόν ξέσπασαν οι ταραχές τον Δεκέμβρη του 63 επιβλήθηκε ένας διαχωρισμός: από δω θα είναι οι μεν από κει οι δε. Ανάμεσά τους εγκαταστάθηκε μια στρατιωτική δύναμη από τον ΟΗΕ. Με την εισβολή του 74 οι τουρκικές δυνάμεις έφτασαν μέχρι την υπάρχουσα διαίρεση που έγινε πλήρης. Μέχρι το 2003 (40 χρόνια απ' την αρχική διαίρεση και 30 απ' την οριστική διχοτόμηση) οι μετακινήσεις μεταξύ των δυο περιοχών έγιναν και πάλι εφικτές, όμως μέσα από στρατιωτικά φυλάκια!

Η οδός Λήδρας, το σημείο σύμβολο της διχοτόμησης της πόλης. Γενικά φαίνεται ένα δρόμος όπως όλοι οι άλλοι. Μόνο όταν προχωρήσεις αρκετά βλέπεις πώς κάτι συμβαίνει. Οι σημαίες, τα φυλάκια δείχνουν πως κάτι αλλάζει εδώ. Δεν προχωράς ελεύθερα από εδώ και πέρα. Εδώ ήταν το σημείο που για χρόνια κάθε Κυριακή συναντιόντουσαν οι μάνες των αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής.

Ο πεζόδρομος, άδειος τη νύχτα είναι σήμερα ένα απ' τα περάσματα που επιτρέπουν την επικοινωνία των δυο περιοχών. Το πιο δημοφιλές.

Όταν κοιτάζεις την περιοχή από ψηλά, όχι δεν μοιάζει ο κόσμος ζωγραφιά που λέει το τραγούδι. Αλλά δεν φαίνεται κάτι ιδιαίτερο. Δεν μπορούσα να ξεχωρίσω πού είναι η διαχωριστική γραμμή. Μόνο οι σημαίες ήταν αυτές που έδειχναν την εναλλαγή. Αλλά κι από χαμηλά όταν κοιτάς, το ίδιο συμβαίνει.

Κυριακή πρωί. Κόσμος πάει κι έρχεται ανάμεσα στα δυο τμήματα της πόλης. Οι έλεγχοι στοιχειώδεις. Τουλάχιστον από δω, μιας και το από κει δεν πήγα, δεν το δοκίμασα, δεν ξέρω. Πάντως ήταν αρκετοί οι Τουρκοκύπριοι (ή Τούρκοι;) ) που έκαναν τη βόλτα τους κι από δω.

Αλλά ενώ κοιτάζοντας απ' τον πεζόδρομο της Λήδρας δύσκολα ξεχωρίζεις πού είναι η αλλαγή, πού είναι τα σύνορα, αυτό δεν συμβαίνει αν ρίξεις μια κλεφτή ματιά μέσα από αυλές στην περιοχή. Που ό,τι βρίσκεται στην πράσινη γραμμή είναι εγκαταλειμμένο κι ερημωμένο.

Τα οδοφράγματα και τα φυλάκια που υπάρχουν δείχνουν πως δεν είναι ελεύθερη η επικοινωνία ανάμεσα στα δυο τμήματα της πόλης. Οι εθνοφρουροί (όπως λέγονται οι στρατιώτες της Κύπρου) είναι εδώ και με το δάχτυλο στη σκανδάλη.

Ανάμεσα στα δυο τμήματα υπάρχει η νεκρή ζώνη. Όλα έχουν μείνει ίδια σ' αυτήν, εδώ και 50 χρόνια. Όσο ίδια είναι δυνατόν βέβαια, αφού τα κτίρια θέλουν και κάποια συντήρηση κι αν τ' αφήνεις σ' αφήνουν κι αυτά.