Το πανηγύρι του Ταύρου

Στα χωριά της βορειοανατολικής Λέσβου υπάρχει το έθιμο του Ταύρου. Εντάξει, όχι σε όλα. Βασικά εγώ ήξερα αυτό το έθιμο στην Αγιαπαρασκευή που έχει και το θρύλο του για το πώς ξεκίνησε. Μετά έμαθα για το Μανταμάδο κι αργότερα για την Πηγή (απ' όπου και το παραπάνω βίντεο του 1996) και τα Μιστεγνά. Σε άλλο δεν θυμάμαι, αν και κάποια κομμάτια απ' το όλο δρώμενο υπάρχουν και σ' άλλα χωριά. Π.χ. το κεσκέτς μοιράζεται σε διάφορα πανηγύρια (ας πούμε στην Πέτρα) ενώ χοροί με αλόγατα για να τιμηθεί ο άη Χαραλάμπης (θεωρείται προστάτης των ζώων και των αγωγιατών) γίνονται ακόμα και στο Πλωμάρι. Κι αυτό το έθιμο αποφασίστηκε φέτος να απαγορευθεί με εισαγγελική παρέμβαση ή να μπουν νέοι όροι για το πώς θα γίνεται για να είναι σύμφωνα με τους κανόνες (ποιους και από ποιον είν' άλλο θέμα).

 Το έθιμο ξεκινάει μ' έναν ταύρο (κοινώς βόδι). Μικρό σε ηλικία που είναι μεγαλωμένο απ' την προηγούμενη χρονιά γι' αυτόν το σκοπό. Μεγαλώνει με δόξα και τιμή, αφού το συγκεκριμένο ζώο δεν δένεται (ή τουλάχιστον έτσι θέλει η παράδοση) αλλά βόσκει ελεύθερο (εντάξει, σε περιορισμένο χωράφι). Το πανηγύρι γίνεται Σαββατοκύριακο. Στο Μανταμάδο αυτές τις μέρες, των Μυροφόρων, δυο βδομάδες μετά το Πάσχα. Στην Αγία Παρασκευή ήταν κάπου μέσα Μάη αλλ' απ' ό,τι βλέπω το έχουν μεταφέρει αρχές Ιούλη. Τον Ιούλη γίνεται και στα άλλα χωριά.

 Το Σάββατο το μεσημέρι λοιπόν, το βοδάκι μεταφέρεται στην πλατεία του χωριού. Εκεί στεφανώνεται με λουλουδένιο στεφάνι κι αρχίζει η περιφορά του στο χωριό με τους ήχους μουσικής και τη συνοδεία καβαλαρίας και πεζών. Στην Πηγή (απ' όπου οι φωτογραφίες όταν είχα πάει το μακρινό 2000) το πάνε μέχρι τη γειτονική Κώμη. Η περιφορά του δεν είν' εύκολη μιας και το ζώο δεν είναι μαθημένο στο σχοινί. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς υπάρχει τενεκές που μαζεύει προσφορές σε λάδι που θα χρησιμοποιηθεί για το μαγείρεμα του κρέατος, μιας και το ζώο θα μαγειρευτεί τη νύχτα (αλλά γι' αυτό παρακάτω).

Το λάβαρο του σωματείου των αγωγιατών ή όποιου άλλου πολιτιστικού συλλόγου αναλαμβάνει τη διοργάνωση είναι παρόν. Το κόστος του ζώου είναι μεγάλο και κανένας σύλλογος δεν θα μπορούσε να το σηκώσει μόνος του. Έτσι, όταν τελειώνει η περιφορά, αρχίζει μια "δημοπρασία" για το "ποιος θα πάρει το αίμα" του ταύρου. Πολλά εισαγωγικά, αλλά είναι λίγο ιδιότυπα τα πράγματα. Η δημοπρασία δεν είναι ποιος θα πληρώσει για το ζώο συνολικά. Είπαμε, το κόστος είναι μεγάλο. Έτσι, δίνονται μικροποσά (10 - 20 ευρώ) που όμως μαζεύονται αρκετά. Και πλειοδότης είν' αυτός που θα πληρώσει τελευταίος. Λίγο βαρετή διαδικασία για τους παρευρισκόμενους, αλλά είναι θέμα τιμής για το ποιος θα είν' αυτός. Κι οι ενδιαφερόμενοι στο τέλος μπορεί να ξοδέψουν αρκετά προσπαθώντας να είν' ο καθένας ο τυχερός. Αυτός που θα "σφάξει" τον ταύρο.

Το βόδι σφάζεται στην πλατεία. Όχι βέβαια απ' τον πλειοδότη, αλλά από επαγγελματία χασάπη. Ο πλειοδότης είν' αυτός που θα πάει πρώτος (ή θα στέκεται δίπλα αν είναι τόσο εξοικειωμένος) στο σφαγμένο ζώο, θα κόψει δήθεν το λαιμό του κι αυτός και θα πάρει απ' το ζεστό κι αχνιστό αίμα που τρέχει και θα κάνει ένα σταυρό στο κούτελο. Μετά απ' αυτόν συνεχίζουν οι υπόλοιποι. Θεωρείται πως το αίμα αυτό προστατεύει αυτόν που θα σημαδευτεί έτσι. Γιατί ο ταύρος γίνεται θυσία (κουρπάνι) στον Άγιο (Χαράλαμπο συνήθως, αλλά στο Μανταμάδο στον Ταξιάρχη). Κατόπιν το σφάγιο γδέρνεται και τεμαχίζεται. Και κάπου εδώ ο ταύρος αποσύρεται απ' το προσκήνιο. Πάει στα μαγειρεία. Εκεί, θα βραστεί όλη νύχτα μέσα σε μεγάλα καζάνια (μαζί με σπασμένο στάρι στο παραδοσιακό ή μανέστρα - κριθαράκι δηλ. - στο πιο απλό) και το πρωί, μετά την κυριακάτικη λειτουργία θα μοιραστεί στον κόσμο.

 Το πανηγύρι όμως δεν τελειώνει εδώ. Τα άλογα που ήταν στην περιφορά όλη αυτή την ώρα περίμεναν τη σειρά τους. Υπάρχουν λογιών λογιών άλογα. Βαρβάτα αρσενικά που το καβαλίκεμά τους είναι ζόρικο, άλλα ήσυχα, φοράδες που είναι στον καιρό τους και χαριεντίζονται με τα σερνικά που μαλώνουν για χάρη τους και πάει λέγοντας. Στους ιππείς υπάρχει πάλι ποικιλία, από μικρά παιδιά μέχρι ψημένους αλογατάρηδες. Αυτοί είναι που παίρνουν τώρα σειρά να χορέψουν το χορό των αλόγων.

Είναι ένας σκοπός απαραίτητα με χάλκινα πάνω στον οποίο χορεύει το άλογο ή στέκεται και χορεύει στη ράχη του ο αναβάτης. Τελειώνει ο πρώτος κι έρχεται το επόμενο ζευγάρι άλογο - αναβάτης. Είναι σαν διαγωνισμός, άσχετα αν δεν δίνεται βραβείο. Εντυπωσιακό, αλλά αφού το δεις μια, δυο τρεις φορές στη σειρά αν υπάρχουν πολλά άλογα καταντάει λίγο βαρετό.

 Το επόμενο μέρος είναι ο χορός από τοπικά χορευτικά συγκροτήματα. Παραδοσιακοί χοροί αρκετά εντυπωσιακοί - όπως είναι συνήθως αυτοί οι χοροί. Τα μυτηλινά μπλέκουν με τα μικρασιάτικα σ' ένα υπέροχο γαϊτανάκι.

Και μετά έρχεται η σειρά του κοινού. Γλέντι μέχρι πρωίας. Μουσική ζωντανή που δεν είναι πάντα πρώτης ποιότητας, αλλά έτσι είναι τα λαϊκά γλέντια. Οι μουσικοί είναι υποχρεωμένοι να καλύψουν όλα τα γούστα και το προσπαθούν. Έτσι ανακατεύονται λαϊκά, δημοτικά και σκυλάδικα,

Την Κυριακή το πρωί (δεν έχω φωτογραφίες αφού δεν πήγα ξανά) όπως ανέφερα παραπάνω μοιράζεται το κεσκέτς.  Κατόπιν είν' η ώρα για τους ιππικούς αγώνες. Τ' άλογα θα τρέξουν σε κάποια αλάνα κι εδώ η βράβευση έρχεται - για άλογο και αναβάτη (σέλες, καπίστρια κλπ)! Το μεσημέρι έχει ξεκούρασμα και το βράδυ το γλέντι συνεχίζεται από κει που σταμάτησε.

Φέτος λοιπόν ήταν να ξεκινήσει ο Μανταμάδος. Αλλά κάποιοι φιλοζωικοί σύλλογοι είχαν αντιρρήσεις. Για το πώς σφάζεται το βόδι. Κι εδώ μπλέκουν τα πράγματα. Απ' τη μια επικαλούνται υγειονομικές διατάξεις πως δεν μπορεί να σφάζεται ένα ζώο εκτός τους ειδικού χώρου των σφαγείων για λόγους δημόσιας υγείας. Απ' την άλλη πως δεν πρέπει τα ζώα να χρησιμοποιούνται για θεάματα. Και πέφτουν κι αυτοί που είναι αντίθετοι με την κατανάλωση κρέατος (χορτοφάγοι ή όπως αλλιώς λέγονται) και γίνεται μύλος. Δεν ξέρω τι απέγινε ούτε τι θα γίνει στη συνέχεια. Πάντως είναι κρίμα μ' όλ' αυτά τα προσχήματα να ακυρώνεται ένα έθιμο.