Το πανηγύρι του ταύρου

Πρόσφατα (που λέει ο λόγος, έχουν περάσει κάμποσοι μήνες από τότε) ήρθε πάλι στην επικαιρότητα τα πανηγύρια που συμμετέχουν ζώα. Διάφοροι φιλόζωοι προσπαθούν να τα ακυρώσουν, εγώ διαφωνώ και τις διαφωνίες μου αυτές θα εκθέσω αφού πω και μερικά για το πανηγύρι του ταύρου αλλά και για τους χορούς των αλόγων (αυτό ήταν η φετινή αφορμή) που γίνονται στο πανηγύρι του ταύρου αλλά και σε άλλα πανηγύρια στη Μυτιλήνη. Το άρθρο αυτό ενδιαφέρθηκε να το παρουσιάσει ο Νίκος ο Σαραντάκος (εκεί γίνονται και εξαιρετικά ενδιαφέροντα σχόλια, για το ιστολόγιό του έχω ξαναγράψει) κι έπρεπε να βρεθεί κοινός χρόνος. Το βασικό ήταν να γράψω εγώ αυτά που ήθελα. Από κει και πέρα η καθυστέρηση ήταν μικρή.

Ας ξεκινήσω απ' το πανηγύρι του ταύρου. Αυτό γίνεται στα χωριά της κεντρικής Λέσβου, πρώτα και κύρια στην Αγιαπαρασκευή που είναι και τριήμερο, ξεκινάει απ' το χωριό και συνεχίζεται στο βουνό στο ξωκλήσι τ' άη Χαραλάμπη, σε ανάμνηση θαύματος (υποτίθεται, έτσι λέει η παράδοση, πως κάπου κάτι -ένα ταυρί;- χάθηκε κι ο Τούρκος ιδιοκτήτης θυσίασε ένα βοδάκι -γιατί τι άλλο είν' ο ταύρος από ένα μικρό αρσενικό βόδι- στον Άγιο). Εκτός απ' την Αγιαπαρασκευή το ίδιο πανηγύρι (χωρίς αναφορά σε θαύμα) γίνεται και σε άλλα χωριά της περιοχής, στον Μανταμάδο π.χ. ή στην Πηγή απ' όπου οι φωτογραφίες τραβηγμένες το μακρινό 2000. Βλέπετε στην Αγιαπαρασκευή γίνεται Μάη οπότε το να βρεθώ εκεί είναι λίγο δύσκολο. Εκεί είναι διήμερο, μια μέρα η περιφορά και σφαγή και την επόμενη η διανομή του μαγειρεμένου φαγητού και το γλέντι συνεχίζεται, δεν έχουν να πάνε στο βουνό.

Τι περιλαμβάνει το πανηγύρι; Εν πρώτοις χρειάζεται ένας ταύρος. Αυτός είν' ένα ζώο που προορίζεται να θυσιαστεί (να γίνει κουρμπάν όπως λέγεται) απ' την στιγμή που θα γεννηθεί. Μεγαλώνει με ιδιαίτερες ελευθερίες (κι αυτό κάνει πιο ζόρικη την περιφορά του). Είναι είτε προσφορά από κάποιον που έχει τάμα είτε αγορά με συνεισφορά. Την πρώτη μέρα το ζώο στολίζεται και γυρίζεται στο χωριό (στην Πηγή πούναι πιο μικρή τον πήγαμε μέχρι την Κώμη δίπλα). Στη διαδρομή μαζεύεται και λάδι καθώς και σπασμένο στάρι για το μαγείρεμα. (Το κύριο είναι το λάδι που όσο περισσέψει θα πουληθεί κι είναι έσοδα για τον σύλλογο που αναλαμβάνει τη διοργάνωση).

Μετά την περιφορά ακολουθεί η θανάτωση του ζώου. Παλιότερα αυτό γινόταν στην μέση της πλατείας ενώπιον όλων, τελευταία μαθαίνω πως γίνεται κάπου πιο έξω. Η θανάτωση γίνεται με πιστόλι ώστε να μην ταλαιπωρηθεί το ζώο αλλά για λόγους τυπικού χαράζεται και ο λαιμός με μαχαίρι ώστε να ισχύει πως έγινε σφαγή. Το ζώο γδέρνεται κι αφού ελεγχθεί από κτηνίατρο (παλιότερα, τώρα που οι κτηνίατροι λιγόστεψαν δεν ξέρω τι γίνεται), τεμαχίζεται και μαγειρεύεται όλη τη νύχτα ενώ όσοι έχουν μαζευτεί στο χωριό το ρίχνουν στο γλέντι. Εκεί άλλα ζώα έχουν την τιμητική τους. Τ' άλογα.

Το κρέας μαγειρεύεται με σπασμένο στάρι και μοιράζεται την επόμενη μέρα μετά τη λειτουργία. Είναι το κεσκέκ. Κεσκέκ φτιάχνεται και μοιράζεται και σε άλλα πανηγύρια, χωρίς να έχει προηγηθεί η τελετουργία της περιφοράς και της σφαγής του ταύρου, με κρέας απ' τον χασάπη. Το πρωτάκουσα απ' την Μαρία για τον Δεκαπενταύγουστο στην Πέτρα, είδα τα καζάνια στον Ταξιάρχη του Μανταμάδου, αλλά τώρα τελευταία έμαθα πως το κάνουνε και στο χωριό μου.

Το πανηγύρι αυτό έχει ξεσηκώσει διάφορες διαμαρτυρίες. Η θανάτωση του ταύρου λέει είναι ένα ματοβαμένο έθιμο. Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί το να θανατώσεις τον ταύρο αφού τον περιφέρεις στο χωριό είναι βάρβαρο ενώ όταν πάει στο σφαγείο με το φορτηγό είν' εντάξει. Η περιφορά του ζώου (συνήθως βόδι ήταν -τα μικρά, τα γιδοπρόβατα τα είχαμε απ' το σπίτι μας) συνηθιζόταν παλιότερα και στο χωριό. Όχι τελετουργικά, δεν του έβαζαν λουλούδια και τέτοια. Απλά, τα χρόνια εκείνα το βοδινό ήταν σπάνιο. Όταν θα έσφαζαν μοσχάρι οι χασάπηδες του χωριού, το έφερναν την Πέμπτη τ' απόγεμα και το γύριζαν στο χωριό αφενός ως ειδοποίηση πως το Σάββατο θάχει μοσχάρι κι αφετέρου ως απόδειξη πως αυτό που θα πουλιέται για μοσχάρι είναι όντως μοσχάρι (κι όχι γαϊδούρι π.χ. γιατί έγιναν και τέτοια). Την Παρασκευή το πρωί η σφαγή και το Σάββατο η πώληση.

Όπως είπα και παραπάνω, συνυφασμένα με τον ταύρο είναι και τ' αλόγατα. Πάλι απ' το ίδιο πανηγύρι είναι η φωτογραφία την ώρα που χορεύουν τ' άλογα. Τι εννοεί ο ποιητής όταν λέει χορός των αλόγων. Πρώτον. Υπάρχει ένα σκοπός που λέγεται σκοπός των αλόγων, ατ χαβασί (ναι, έτσι, στα τούρκικα).

Κατά τη διάρκεια του σκοπού (δεν έχει λόγια, σκέτη μουσική είναι γι' αυτό το λέω έτσι) ο χορευτής αφού κάνει μια βόλτα στην πίστα με το άλογο ανεβαίνει και χορεύει στην πλάτη του. Το να κρατήσεις ισορροπία όρθιος πάνω στην σέλα δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα, θέλει δεξιοτεχνία. Κάποιες φορές η επίδειξη έχει και σούζες τ' αλόγου, του τραβάνε τα γκέμια και το υποχρεώνουν να σηκωθεί στα πίσω πόδια του δηλαδή. Αυτό το πήρανε και το κάναν σημαία το καλοκαίρι. Αντίρρηση σ' αυτό το τελευταίο: το άλογο δεν φαίνεται καθόλου αφηνιασμένο. Ναι, σε γλέντι είναι, και στα γλέντια συμβαίνουν διάφορα. Π.χ. να σπάσουν και κάνα ποτήρι. Αυτό δεν το λες πως αναγκάζουν τ' άλογο να χορεύει σε σπασμένα γυαλιά (εκτός κι αν έτσι θέλεις να το παρουσιάσεις). Τα σπασμένα γυαλιά είν' επικίνδυνα όχι για τα πόδια του αλόγου που είναι πεταλωμένα αλλά για τον αναβάτη έτσι και χάσει την ισορροπία του και πέσει πάνω τους (γιατί συμβαίνουν και τέτοια).

Κατά τη γνώμη μου όλ' αυτές οι διαμαρτυρίες είναι υπερβολές. Έχουν βέβαια την αιτιολογία τους. Ο άνθρωπος έχει απομακρυνθεί απ' τη ζωή δίπλα στα ζώα. Και οι φιλοζωικές οργανώσεις δίνουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά στα ζώα. Και διαμαρτύρονται γιατί ταλαιπωρούνται στις αυτοσχέδιες ιπποδρομίες που οργανώνονται στα πανηγύρια (γιατί πολλές φορές έχει και τέτοια) αλλά πάνε να παρακολουθήσουν τις ιπποδρομίες που γίνονται στον ιππόδρομο. Εκεί δεν βασανίζονται τ' άλογα ούτε ταλαιπωρούνται (εδώ γελάμε). Διαμαρτύρονται γιατί τα κακόμοιρα τα ζώα μεταφέρουν φορτία (π.χ. τα γαϊδουράκια ή τα μουλάρια της Σαντορίνης). Μα αν δεν τα έχουν για να μεταφέρουν τους τουρίστες τα τελευταία, αν δεν μπορούν να κάνουν επίδειξη για τα πρώτα τότε γιατί τα έχουν; Γιατί τα θρέφουν (και δεν είναι λίγο το κόστος τους). Θα τ' "αποσύρουν" (και απόσυρση σημαίνει πως ή θα τα παρατήσουν να ψοφήσουν κάπου ή θα τα πουλήσουν για να γίνουν τροφή σε σαρκοβόρα σε ζωολογικούς κήπους).

Διαλέγετε και παίρνετε.

Επί του πιεστηρίου

Είχα τελειώσει το άρθρο και ξαφνικά στο τρέχον τεύχος 139 του περιοδικού δρόμου Σχεδία έπεσα πάνω στο άρθρο Η ευσυνειδησία στο πιρούνι μας που η καθηγήτρια Κοινωνικής Γεωγραφίας στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Θεοδοσία Ανθοπούλου δίνει έναν ορισμό του ηθικού φαγητού:

Αν θελήσουμε να συνοψίσουμε τι είναι ηθικό φαγητό, σημαίνει δίκαιη εργασία για όλους όσοι μπλέκονται στην αλυσίδα παραγωγής: αγρότες, εργάτες, μετανάστες, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι θα πρέπει να δουλεύουν σε αξιοπρεπείς συνθήκες και να αμείβονται δίκαια. Σημαίνει στήριξη του τοπικού παραγωγού και της μικρής οικογενειακής γεωργίας. Σημαίνει επιλογή προϊόντων τα οποία παραπέμπουν σε βιώσιμες καλλιεργητικές πρακτικές σε σχέση με τις πρώτες ύλες, χωρίς υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων, χημικών. Σημαίνει καλή μεταχείριση των ζώων εκτροφής, μεριμνώντας για την ευζωία τους, ακόμα και αν πρόκειται για ζώα τα οποία, στη συνέχεια, προορίζονται για κατανάλωση. Σημαίνει να επιλέγουμε εποχικά τοπικά τρόφιμα που δεν χρειάζεται να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις, επιβαρύνοντας το μεταφορικό αποτύπωμα. Σημαίνει τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων.

Αλήθεια, το πανηγύρι του ταύρου τι το ανήθικο έχει;